30/05/2017
Lek. wet. Monika Michajłow1
lek. wet. Olga Aniołek1,2
lek. wet. Karolina Nowicka1
Lekarz weterynarii coraz częściej ma do czynienia z klientem wymagającym, oczekującym szybszych i skuteczniejszych metod leczenia. Pomimo dynamicznego rozwoju klasycznych metod terapii, nie zawsze udaje się osiągnąć tak dobre rezultaty, jakich oczekuje pacjent. Niekiedy, gdy tradycyjne leczenie jest nieskuteczne lub niewystarczająco skuteczne, gdy chcemy wyraźnie skrócić czas leczenia, metodą alternatywną, po którą możemy sięgnąć, jest laseroterapia. Naświetlanie z użyciem lasera biostymulacyjnego jest nieinwazyjne, bezbolesne i bezpieczne, a uzyskiwane efekty są przy niektórych chorobach zaskakująco dobre.
The use of laser therapy in veterinary medicine
Laser therapy is a young, rapidly developing therapeutic modality. It exerts analgesic and anti-inflammatory effects, dilates blood vessels and boosts the immune system. The non-destructive, painless and safe mode of application encourages the use of laser therapy as an alternative or adjunct to conventional treatment.
Key words: laser therapy, physiotherapy, physical therapy, biostimulation, laser, infrared
Teorię promieniowania laserowego opracował Albert Einstein w 1917 r., ale dopiero prawie czterdzieści lat później uzyskano realną emisję promieniowania. Początkowo skonstruowano MASER (ang. Microwave Amplification by Stimulated Emission of Radiation), następnie zastąpiono jeden z jego elementów – tzw. rezonator mikrofalowy – optycznym, co pozwoliło przekonstruować MASER na LASER (ang. Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation). W wolnym przekładzie LASER oznacza: światło zwielokrotnione przez wymuszenie emisji promieniowania. W Polsce słowem „laser” określa się także aparat wytwarzający promieniowanie laserowe.
Charakterystyczne cechy promieniowania laserowego, czyli monochromatyczność, spójność (koherencja), równoległość (kolimacja) oraz gęstość i moc strumienia, decydują o szerokich możliwościach zastosowania światła do terapii. W praktyce weterynaryjnej używa się przede wszystkim laserów średniej i małej mocy, tzw. biostymulacyjnych. Biostymulacja laserowa opiera się na zjawiskach fotobiochemicznych, które obejmują takie procesy jak fotoindukcja (fotowzbudzenie), fotorezonans i fotoaktywacja. Naświetlanie laserem małej i średniej mocy ma za zadanie pobudzić procesy tkankowe bez ich uszkadzania. Podczas takiego zabiegu temperatura tkanek nie rośnie więcej niż o 1°C. Do biostymulacji używa się promieniowania laserowego z zakresu podczerwieni i czerwieni, ponieważ one najgłębiej przenikają do tkanek. Energia światła czerwonego uwalniana jest w płytkich obszarach tkanki i dociera maksymalnie do 4 cm w głąb. Energia widma podczerwonego uwalniana jest głębiej, nawet do 10 cm.
Stosowanie światła wiąże się z odebraniem energii fotonów przez fotoreceptor komórkowy. Dalej wiązka światła jest pochłaniana przez składowe łańcucha oddechowego. Poprawa oddychania komórkowego prowadzi do zmian procesów utleniania i redukcji w mitochondriach oraz cytoplazmie komórkowej. Aktywacja oddychania ma wpływ na przepuszczalność błon komórkowych w stosunku do jonów Na+, K+ i Ca2+. Wzrost stężenia jonów Ca2+ pobudza wzrost aktywności cAMP. Następnie przez fosforylację oksydacyjną białek wewnątrzustrojowych i wpływ na syntezę DNA i RNA prowadzi do proliferacji komórek. Istotnym mechanizmem biostymulacji jest fotoaktywacja enzymów. Jest to proces multiplikacji, czyli zwielokrotnienia efektu, gdzie jeden foton aktywujący jedną cząsteczkę enzymu może spowodować wytworzenie wielu tysięcy cząsteczek produktu.
Układem enzymatycznym o udowodnionej fotowrażliwości jest układ dopełniacza. Na skutek naświetlania dochodzi do wzrostu przepuszczalności naczyń (C4, kinaza, C2), uwalniania histaminy z granulocytów i serotoniny z płytek krwi (C3a). Nasilona jest także fagocytoza przez granulocyty obojętnochłonne i monocyty (C3b). Następstwem fotoaktywacji układu dopełniacza może być m.in. pobudzenie fibroblastów do produkcji kolagenu. Stymulacja produkcji kolagenu z prokolagenu typu I i II podczas gojenia się ran skóry może być także ułatwiona na poziomie m-RNA. Promieniowanie laserowe pobudza więc procesy tkankowe (zwłaszcza energetyczne), procesy regeneracyjne oraz zwiększa aktywność immunologiczną. Po ekspozycji na promieniowanie laserowe obserwuje się także rozszerzenie naczyń krwionośnych. W obserwacji klinicznej najwyraźniej uwidacznia się efekt przeciwbólowy (związany z hiperpolaryzacją błon komórkowych, wzmożonym wydzielaniem endorfin, a także zwiększoną produkcją transmiterów w synapsach) oraz przyspieszenie procesów regeneracyjnych w tkankach.
W zależności od lokalizacji zmian (powierzchownie, głęboko), ich charakteru (ostre, przewlekłe) i wielkości należy określić kilka parametrów, które będą miały wpływ na skuteczność terapii. W pierwszej kolejności trzeba ustalić wielkość naświetlanego obszaru, następnie dobrać rodzaj sondy, dawkę energii oraz jej moc.
W ciągu jednego dnia nie powinna być większa niż 400-500 cm2, podzielona na pola o powierzchni 80 cm2. Podczas naświetlania punktów spustowych (miejsca najsilniejszego bólu) najczęściej przyjmuje się 1 cm2 na punkt.
Sonda czerwona (długość fali 630-780 nm) znalazła zastosowanie w naświetlaniach skóry i śluzówki. Sonda podczerwona (zakres podczerwieni to 780 nm-1 mm) stosowana jest do naświetlań tkanek głębiej położonych.
Dawka to ilość energii wypromieniowanej na jednostkę powierzchni (gęstość energii). Jednostką jest J/cm2. W związku z tym, że podczas biostymulacji laserowej temperatura tkanek poddanych zabiegowi nie wzrasta więcej niż o 1°C, zabieg ten może być wykonywany zarówno w ostrym, podostrym, jak i przewlekłym okresie choroby. Wielkość dawki jest często zalecana w instrukcjach producentów laserów. Przyjmuje się umownie, że w chorobach przewlekłych należy podawać dawki większe, z większą mocą, a w zaburzeniach ostrych dawki i moce mniejsze:
Ogólna dawka nie powinna przekroczyć 200 J/dzień.
Moc sond czerwonych mieści się w przedziale 30-60 mW, natomiast sond podczerwonych od 100 do 500 mW. Większa moc sondy oznacza, że daną dawkę promieniowania możemy podać w krótszym czasie. Najlepsze efekty stymulujące i regeneracyjne powstają przy stosunkowo małych mocach (od 0,5 do 50 mW), ale przy długim czasie ekspozycji (10-20 minut), przeciwbólowe przy mocach 50-200 mW/cm2, natomiast przeciwzapalne przy mocach 300-400 mW/ /cm2, podanych w krótszym czasie.
Najczęściej stosuje się częstotliwości 3000-10 000 Hz. W stanach ostrych stosuje się niższe częstotliwości, a w przewlekłych wyższe.
