Zrozumieć zwierzę, czyli zachowanie się wskaźnikiem zdrowia i dobrostanu bydła. Cz. II

Ciąża, poród i opieka nad cielęciem

Wyraźną zmianą zachowania związaną z ciążą jest unikanie agresji ze strony innych osobników ok. 6 tygodni przed wycieleniem. Cielna krowa ogranicza wtedy również interakcje socjalne (13), pozostaje w pewnym oddaleniu od stada. Tydzień do dwóch przed mającym nastąpić porodem pojawia się niepokój. Krowy częściej ryczą, oglądają się za siebie, często kładą się i wstają. Tuż przed porodem niepokój narasta i krowy poszukują odosobnienia, stąd przemieszczenie zwierzęcia do kojca porodowego jest zgodne z naturalnym zachowaniem bydła. Bydło cieli się zwykle w pozycji leżącej (ryc. 8).

Ryc. 8. Faza wypierania płodu podczas porodu w pozycji leżącej. Na kończyny cielęcia zakładane są linki.

Ryc. 9. Zarówno hodowca, jak i lekarz weterynarii powinni zadać sobie trud spojrzenia na otoczenie oczami zwierzęcia.

Wypieranie płodu trwa około godziny, po czym krowa wstaje i cielę jest intensywnie wylizywane przez ok. 1,5 godziny, czemu towarzyszą ciche porykiwania. Poród może nastąpić o każdej porze, ale późne karmienie i przerywanie cielnym krowom odpoczynku wieczorem może skutkować nocnym wycieleniem. Łożysko jest wypierane po upływie 4-6 godzin od porodu. Krowa zwykle usiłuje zjeść łożysko, podobnie jak ściółkę mokrą od wód płodowych. Nie należy na to pozwalać z uwagi na niekorzystne zmiany w żwaczu odpowiedzialnym za fermentację.

Po przyjściu na świat cielę pozostaje w pozycji leżącej przez około pół godziny, po czym wstaje, zachęcane przez matkę. Dzikie bydło w początkowym okresie po porodzie pozostawia swoje cielęta ukryte na czas pasienia się, regularnie wracając, by je nakarmić. Buhajki wykazują zwykle większą żywotność niż cieliczki, szybciej podnoszą głowę i wstają. Następnie rozpoczyna się poszukiwanie wymienia i po 3-5 godzinach większość cieląt ssie samodzielnie. Występują tu pewne różnice w typach użytkowych. Nawet 30% cieląt ras mlecznych nie udaje się podjąć ssania w czasie pierwszych 6 godzin (14). Cielęta ras mięsnych są bardziej żywotne.

Bardzo silna więź z matką, nawiązana w trakcie pierwszych 4 dni po wycieleniu, z czasem ulega osłabieniu. Kilkutygodniowe cielęta ras mięsnych na pastwisku często przebywają w grupach rówieśników i same szukają swoich matek, kiedy poczują się głodne. Cielęta mięsne, w odróżnieniu od cieląt ras mlecznych, zabieranych po upływie pierwszej doby życia, aż do odsadzenia mają możliwość nielimitowanego kontaktu z matkami. Obserwowano ssanie do 8 razy na dobę, każdorazowo ok. 8-12 minut. Cielęta krów mlecznych nie mają możliwości zaspokojenia naturalnej potrzeby ssania. Często rekompensują to zachowaniami niepożądanymi w postaci obsysania innych cieląt, picia ich moczu, ssania wyposażenia budki czy kojca i rolowania (zawijania) języka.

Dobry lekarz weterynarii nie koncentruje się jedynie na leczeniu objawowym. Przy okazji innych zabiegów ogląda stado wraz z hodowcą, uważnie przyglądając się zwierzętom (ryc. 9). Sprawdza, czy więcej niż ok. 10% krów stoi jednocześnie pomiędzy dojami? W jakim stopniu krowy mają wypełniony żwacz? Czy są czyste? Jak się poruszają? Czy są żywo zainteresowane swoim otoczeniem i wykazują naturalne zachowania w normalnych proporcjach? A może pojawiają się stereotypie? Spacerując po oborze, zadaje sobie pytania: Co widzę? Jaka jest tego przyczyna? Co to oznacza? Często nie trzeba radykalnych kroków, by poprawić zdrowotność i podnieść komfort bytowania zwierząt. Za włożony wysiłek krowy odpłacą się dobrym zdrowiem, produkcją i płodnością, dlatego warto czasem spojrzeć na świat z perspektywy pojedynczego zwierzęcia. Pamiętajmy – zdrowe krowy to szczęśliwe krowy!