09/03/2018
Siano, nawet suche, jest paszą znacznie uboższą w węglowodany niestrukturalne niż zielonka pastwiskowa i pasze treściwe (27). Ma ono więc kluczowe znaczenie w żywieniu osobników predysponowanych i chorych. W przypadku ostrego ochwatu zalecana jest ścisła dieta, właśnie z użyciem dobrej jakości siana. Ponadto koniowi zapewnia się stały dostęp do wody i odpoczynek od pracy.
Trzeba podkreślić, jak duże znaczenie ma ograniczenie podaży węglowodanów niestrukturalnych w przypadku już istniejącego stanu chorobowego. Nie jest to zatem element wyłącznie profilaktyki. Można przytoczyć pracę, w której opisano przypadki ochwatu u koni Przewalskiego żyjących w półrezerwacie. Chore klacze zostały przeniesione na pastwisko o znacznie uboższej roślinności. Pierwsze oznaki poprawy zaobserwowano już po dwóch dniach. Takie postępowanie wystarczyło do całkowitego ustąpienia objawów chorobowych (2).
Do ochwatu mogą doprowadzić także zaburzenia w gospodarce węglowodanowej. W warunkach eksperymentalnych chorobę można wywołać, indukując hiperinsulinemię u zdrowych koni (1, 5). Do czynników związanych z żywieniem, które zwiększają ryzyko ochwatu, zalicza się zatem otyłość i oporność insulinową, która ma niekorzystny wpływ na perfuzję w obrębie tworzywa kopytowego (10).
Udział w rozwoju ochwatu przypisuje się obecnym trendom w sposobie utrzymania koni. Duża część koni dostaje dawki pokarmowe o zbyt wysokiej zawartości energii i nie ma zapewnionej odpowiedniej dawki ruchu. Istotne znaczenie może mieć właśnie brak wysiłku u predysponowanych osobników. W przypadku predysponowanych zwierząt, które mają nadwagę lub są otyłe, wdraża się postępowanie mające zmniejszyć masę ciała. W tym celu stosuje się suche pasze objętościowe. Należy ograniczyć pobranie trawy z pastwiska, a w ostateczności zrezygnować z niego. Stosowane dodatki paszowe powinny być ubogie w energię. Uzupełnieniem postępowania żywieniowego jest odpowiedni wysiłek fizyczny. Poprawia on wrażliwość na insulinę i pozwala na podawanie trochę większej ilości paszy, dzięki czemu zaspokaja się potrzebę żucia. Wydaje się, że konie mogą tracić od 0,5 do 1,0% masy ciała tygodniowo (14).
W przypadku chorych osobników, u których nie można zastosować ćwiczeń, trzeba ograniczyć się do postępowania żywieniowego. Stwierdzono, że u otyłych kuców niepoddawanych wysiłkowi fizycznemu utratę masy ciała można osiągnąć poprzez zmniejszenie podaży siana do 75% pobrania do woli (3). W innej pracy zwierzęta z końskim zespołem metabolicznym (zespół wynikający z zaburzeń gospodarki węglowodanowej, którym towarzyszą otyłość, oporność insulinowa i zwiększone ryzyko wystąpienia ochwatu) otrzymywały siano w ilości 1,25% masy ciała dziennie, w przeliczeniu na suchą masę. Siano moczono uprzednio w zimnej wodzie, dzięki czemu znacznie obniżono zawartość węglowodanów niestrukturalnych. Ponadto zastosowano suplement mineralno-witaminowy z dodatkiem krótkołańcuchowych fruktooligosacharydów lub bez tego dodatku. W ciągu sześciu tygodni konie schudły średnio 6,8% i doszło do poprawy wrażliwości na insulinę (20).
We wcześniejszej pracy dowiedziono, że niewielka ilość krótkołańcuchowych fruktooligosacharydów (45 g/dzień) może poprawić wrażliwość na insulinę u otyłych koni (25). Przeprowadzono też badania z zastosowaniem dodatku paszowego z chromem i magnezem. Nie wykazano jednak, aby był on skuteczny w przypadku otyłych koni, które chorowały na ochwat (4). Innymi składnikami odżywczymi, których suplementacja wzbudza zainteresowanie w aspekcie ochwatu, są antyoksydanty pokarmowe, a także biotyna i metionina.
Do ochwatu mogą doprowadzić pewne substancje toksyczne zawarte w materiale roślinnym. Udokumentowano szkodliwe działanie pyleńca pospolitego (9) i orzecha czarnego (30). Przyczyną ochwatu mogą być też rośliny porażone przez grzyby (26). Należy więc unikać sytuacji, w których koń może zjeść pasze zanieczyszczone szkodliwymi substancjami. Inne przyczyny ochwatu tła pokarmowego to choroby przewodu pokarmowego, nagłe zmiany w żywieniu i pojenie konia po pracy zimną wodą. Zwraca się też uwagę na nadmiar białka w dawce pokarmowej (2).
■
Ryc. – R. Henklewski
