16/03/2018
W przypadku tocznia krążkowego w łagodnych postaciach choroby wystarczające jest unikanie ekspozycji na światło ultrafioletowe i stosowanie miejscowe glikokortykosteroidów. W bardziej zaawansowanych przypadkach wskazane jest podanie ogólnoustrojowe glikokortykosteroidów, początkowo prednizolon lub prednizon w dawkach immunosupresyjnych. Glikokortykosteroidy podawane są codziennie, następnie co drugi dzień. Wskazane jest podawanie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. W toczniu układowym zawsze niezbędne jest zastosowanie glikokortykosteroidów ogólnoustrojowo (prednizon, prednizolon lub deksametazon). Podobnie jak w przypadkach pęcherzycy liściastej można zastosować azatioprynę (15).
Zapalenie naczyń na tle immunologicznym (ang. immune-mediated vasculitis, IMV) jest rzadko spotykaną chorobą u koni dorosłych. Częstość występowania tej choroby oceniana jest na 3,33% wszystkich przypadków dermatologicznych (15). Za rozwój choroby odpowiada przede wszystkim nadwrażliwość typu III, a w niektórych przypadkach uważa się, że również nadwrażliwość typu I może być przyczyną początkowego odkładania się kompleksów immunologicznych w ścianach naczyń. Niektórzy autorzy wyróżniają dodatkowo leukocytoklastyczne zapalenie naczyń – zapalenie małych naczyń skóry (ang. leucocytoclastic vasculitis, LV) (8, 4). IMV pojawia się często kilka dni do kilku tygodni od zakażenia Streptococcus equi subsp. equi, jak również Corynebacterium pseudotuberculosis, Streptococcus equi subsp. zooepidemicus, wirusem grypy, zakaźnego zapalenia tętnic lub po wystąpieniu erlichiozy. Zdarza się również, że choroba rozwija się po szczepieniach przeciwko zołzom lub grypie (15). Głównym czynnikiem odpowiedzialnym za LV jest natomiast, jak się przypuszcza, promieniowanie UV, chociaż nie obserwuje się przebiegu typowego dla fotouczuleń, jak np. zaburzeń czynności wątroby (14).
Ryc. 5. Łysienie plackowate u konia. Widoczne wyłysienia na twarzy zwierzęcia.
Choroba jest rozpoznawana głównie u koni dorosłych, większość przypadków stwierdzana jest u zwierząt w wieku ponad dwóch lat, nie obserwuje się natomiast predyspozycji związanej z płcią i rasą. Typowymi objawami choroby są owrzodzenia, martwica skóry, tworzenie guzów, które są poprzedzone występowaniem rumienia, obrzękiem, bąblami, wysiękowością i(lub) wybroczynami w skórze i błonach śluzowych. Charakterystyczna lokalizacja to okolica koronki kopyta i pęciny oraz warg i oczu. Początkowo zmiany mogą dotyczyć wyłącznie dalszych odcinków ciała, jak wierzchołki małżowin usznych, końcówka ogona. Zmiany są rozległe, nie ograniczają się do okolic niepigmentowanych kończyn i występują najczęściej symetrycznie w przebiegu IMV. Chorobie zwykle nie towarzyszy świąd, ale obecna jest bolesność miejsc objętych zmianami, zwłaszcza koronki kopyta. Bolesność może nasilać się w początkowym okresie trwania choroby i utrzymywać przez wiele tygodni. W przypadku LV zmiany występują w skórze niepigmentowanej i mają podobny przebieg jak opisane powyżej. Nie występują jednak obustronnie, chyba że obie symetryczne okolice są niepigmentowane. Rokowanie powinno być ostrożne ze względu na możliwość ciężkiego przebiegu i w niektórych przypadkach niepodatności na leczenie (9, 12).
W rozpoznaniu różnicowym choroby należy uwzględnić gronkowcowe i paciorkowcowe zapalenie okolicy kopyta, pęcherzycę liściastą, niepożądane reakcje polekowe, uogólnioną chorobę ziarniniakową, toczeń rumieniowaty, pemfigoid pęcherzowy, wirusowe zapalenie tętnic, rumień wielopostaciowy. Jeżeli zmiany przyjmują charakter bąbli (pokrzywki), trzeba wziąć też pod uwagę inne choroby alergiczne, jak atopowe zapalenie skóry lub alergię pokarmową.
W przypadku obu chorób bardzo pomocne jest badanie histopatologiczne. W pierwszej jednostce chorobowej w obrazie mikroskopowym bioptatów obserwuje się zapalenie okołonaczyniowe z naciekiem złożonym z neutrofilów, eozynofilów, limfocytów. Drugą zaś cechują leukocytoklastyczne zmiany wokół naczyń z zakrzepicą i martwicą. Materiał najlepiej pobierać ze zmian, które pojawiły się w ciągu ostatnich 24 godzin (11).
Zwierzęta chore i w okresie remisji należy chronić przed promieniowaniem słonecznym, stosując odpowiednie kremy z filtrem i ograniczając czas przebywania zwierząt na intensywnym nasłonecznieniu. Zmiany leczy się poprzez miejscowe wycięcie włosów, a następnie stosowanie antyseptyków (chlorheksydyna 0,5%, jodopowidon), glikokortykosteroidów (hydrokortyzon) i keratolityków (kwas salicylowy). W większości przypadków wraz z leczeniem miejscowym doustnie podaje się prednizon lub prednizolon w dawkach immunosupresyjnych (tj. 2-4 mg/kg m.c.) przez 2-3 tygodnie. Można stosować również deksametazon w dawce 0,2 do 0,4 mg/kg m.c. W miarę ustępowania zmian należy ograniczyć dawkę glikokortykosteroidów, podając je co drugi dzień. W przypadkach gdy leczenie nie przynosi efektu, należy użyć azatiopryny. Również pentoksyfilina może wykazywać pewien efekt leczniczy.
Łysienie plackowate jest rzadko występującą chorobą, dla której typowe jest powstawanie wyłysień. Zwykle nie stwierdza się zapalenia w miejscach zmian. Choroba jest rozpoznawana w mniej więcej 1,33% wszystkich przypadków dermatologicznych. Związana jest z powstawaniem autoprzeciwciał w stosunku do trichohialiny (15, 18).
Choroba częściej rozwija się u koni appaloosa i palomino. Nie stwierdza się natomiast predylekcji płciowej i wiekowej. Typowym objawem jest powstawanie wyłysień o średnicy od 2 do 25 cm, które najczęściej lokalizują się na twarzy, karku i klatce piersiowej, może dochodzić do utraty włosa z grzywy i ogona. Skóra w miejscach pozbawionych włosa wygląda na prawidłową i nie stwierdza się tam zamian zapalnych, ale może ulegać przebarwieniu lub mogą tam powstawać łuski. Nie wstępuje świąd ani bolesność, konie nie wykazują również jakichkolwiek innych objawów poza utratą włosa.
W rozpoznaniu różnicowym należy uwzględnić gronkowcowe zapalenie mieszków włosowych, dermatofilozę, dermatofitozę oraz nużycę. Przyczyną podobnych zmian może być również dysplazja mieszków włosowych. Podobnie jak w przypadku omówionych wcześniej chorób, ostateczne rozpoznanie jest możliwe na podstawie badania histopatologicznego. W przypadku bioptatów pobranych ze świeżych zmian typowe są nacieki zapalne złożone z limfocytów, ułożone wokół mieszków włosowych. W preparatach z bardziej zaawansowanych zmian stwierdza się dysplazję i zanik mieszków włosowych, miniaturyzację włosów i mieszków włosowych.
Nie opracowano skutecznej metody leczenia omawianej choroby. Niekiedy dochodzi do samoistnego odrostu włosów, które jednak zwykle są cieńsze i jaśniejsze niż uprzednio. Podawanie glikokortykosteroidów, zarówno ogólnoustrojowo, jak i miejscowo, na ogół nie przynosi efektu. Istnieją przypuszczenia, że skuteczny może być minoksydyl, stosowany w przypadkach tej choroby u ludzi, podawany w miejscach występowania zmian dwa razy dziennie w stężeniu 2% (15).
Jest to rzadko występująca choroba skóry i(lub) błon śluzowych oraz górnych dróg oddechowych u starszych zwierząt, której istotą jest odkładanie się złogów amyloidu w wyniku pobudzenia fagocytów. Przypadki tej choroby stanowią 0,33% wszystkich chorób skóry u koni (15). Czynnikiem predysponującym jest stosowanie preparatów immunostymulujących. Skrobiawica może mieć również podłoże nowotworowe i współwystępować z chłoniakiem (19, 6, 3, 11). W przypadku zmian w drogach oddechowych za chorobę mogą być odpowiedzialne aeroalergeny lub toksyny. Skórnej skrobiawicy może towarzyszyć odkładanie amyloidu w wątrobie i śledzionie (19). Poza skrobiawicą skórną i dotyczącą dróg oddechowych wyjątkowo (około 0,04% przypadków) u koni występuje również skrobiawica uogólniona.
Nie stwierdzono predyspozycji rasowych ani wiekowych, przypadki notowane są u zwierząt od 2 do 19 lat. Choroba mniej więcej dwukrotnie częściej wstępuje u klaczy. Typowe zmiany to niebolesne guzki w skórze i błonach śluzowych górnych dróg oddechowych (zwykle w jamie nosowej), przebiegające bez świądu, pojawiające się dość szybko i powoli ustępujące. Wykwity te są zwykle dobrze odgraniczone i mają wielkość od 0,5 do 10 cm. Guzki pod wpływem urazów mechanicznych krwawią, powodując wypływ kropelkowy lub krwawienia z nosa, z domieszką ropy (17, 11).
W rozpoznaniu różnicowym bierze się po uwagę ziarniniaka eozynofilowego, guz z komórek tucznych, chłoniakomięsaka, raka płaskonabłonkowego. W przypadku wykonania biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej można stwierdzić w preparacie liczne wielojądrzaste komórki histiocytarne oraz bezpostaciowy materiał. Rozstrzygający jest wynik badania histopatologicznego, gdzie po specjalnym barwieniu (czerwienią Kongo) widoczne są złogi amyloidu (2, 7).
Brak jest swoistego leczenia. Duże guzki mogą być usuwane chirurgicznie, zwłaszcza jeżeli lokalizują się w drogach oddechowych i utrudniają oddychanie. U ludzi skuteczne jest DMSO, brak jednak informacji na temat jego skuteczności u koni (15).
