Rozród
Przydatność badania ginekologicznego krów w okresie poporodowym
dr hab. Andrzej Max, prof. nadzw. SGGW
Okres poporodowy (puerperium) stanowi czas morfologicznego i czynnościowego powrotu narządów rozrodczych do ich stanu sprzed ciąży. Jego przebieg wpływa na kształtowanie się potencjału rozrodczego w oczekiwanym w niedalekiej przyszłości kolejnym cyklu reprodukcyjnym. Z tego powodu przebieg tego okresu i zachodzących podczas niego procesów jest bardzo ważny dla osiągnięcia przez krowę pełnej zdolności rozrodczej. U bydła trwa on około miesiąca, przy czym wyróżnia się jego fazę główną albo wczesną (szybką), trwającą około 9 dni, i fazę późną (wolną), do ukończenia inwolucji macicy. W tym też czasie jajniki powinny podjąć na nowo swoją cykliczną czynność. Jednak pełna regeneracja błony śluzowej macicy na poziomie tkankowym i komórkowym wymaga dłuższego czasu, a mianowicie około 6 tygodni od porodu. Okres poporodowy przebiega równolegle z rozpoczynającą się laktacją, osiągającą swój szczyt w czasie kiedy jednocześnie oczekujemy od organizmu samicy gotowości do kolejnej ciąży.
Summary
The use of gynaecological examination in postpartum cows
The postpartum period is a crucial period for the future reproductive ability of dairy cows. Its course directly influences the duration of the interpregnancy interval (days open). Postpartum complications include retention of fetal membranes, paresis, uterine prolapse, endometritis, and ovarian functional disorders. In the postpartum period in cattle, gynaecological examinations begin after day 14. They include rectal palpation, vaginal inspection, ultrasonography and accessory procedures. The aim of these examinations is early detection of reproductive diseases and their appropriate treatment.
Key words: cattle, postpartum period, uterine involution, endometritis
W początkowej fazie okresu poporodowego nie przeprowadza się rutynowych badań ginekologicznych, o ile nie wymaga tego szczególna sytuacja. Jednak choroby występujące w tym czasie mają często przebieg ostry i mogą nie tylko stanowić przyczynę niepłodności, ale bywają też związane z zagrożeniem życia (ryc. 1). Szczególną pozycję zajmuje tu zatrzymanie błon płodowych. Z jednej strony jest to zaburzenie trzeciej fazy porodu, z drugiej zaś jest jednocześnie powikłaniem wczesnego okresu poporodowego, przyczyniającym się do spadku płodności, obniżenia mleczności i przedwczesnego brakowania krów (11). Częstotliwość sięga kilku, czasem kilkunastu procent, a znacznie podwyższone ryzyko zatrzymania błon płodowych wiąże się z porodami indukowanymi farmakologicznie, jak również z bliźniaczymi. Zaleganie błon płodowych może prowadzić do dalszych zaburzeń, takich jak poporodowe zapalenie macicy i intoksykacja. Wszystkie te stany wymagają natychmiastowej interwencji lekarskiej.