Na terenie, gdzie rodziła się polska tradycja produkcji biopreparatów weterynaryjnych, dziś funkcjonuje nieprzerwanie od 1920 r. wytwórnia leków weterynaryjnych, a Biowet Puławy jest jej kontynuatorem. Leśniczówka, która była centralnym punktem wytwórni preparatów przeciwksięgosuszowych, znajduje się na terenie firmy.
Działalność wytwórni w latach 1922-1951
Po zwalczeniu księgosuszu działalność wytwórni w Puławach – Michałówce nie została zakończona. Zarówno tam, jak i na Wydziale Serologicznym PINGW zlokalizowanym w Osadzie Pałacowej w Puławach wciąż prowadzono produkcję biopreparatów. Kierowali nią lek. wet. Feliks Jaroszyński i lek. wet. Piotr Żochowski. Od 1 lipca 1935 r. Wydział Serologiczny PINGW przekształcono w Wydział Weterynaryjny. Wydział ten otrzymał prawa i obowiązki samodzielnego Naukowego Instytutu Medycyny Weterynaryjnej. Pierwszym jego kierownikiem i zarazem twórcą został płk. dr Kazimierz Zagrodzki. Wytwarzano tu głównie biopreparaty przeciw różycy świń, cholerze drobiu, zołzom koni, wąglikowi, pomorowi świń, księgosuszowi bydła – w sumie 20 preparatów. Na działalność wytwórni w Puławach – Michałówce znacząco wpłynął wybuch II wojny światowej. W latach okupacji niemieckiej 1939-1944 produkcja została bardzo ograniczona i dostosowana do potrzeb okupanta. Utracono cenniejszą aparaturę i urządzenia, a część uległa zniszczeniu. Po wyzwoleniu kraju w niespełna cztery miesiące doprowadzono zdewastowane budynki i pracownie do stanu używalności.
W czerwcu 1945 r. mocą specjalnego Dekretu Rządowego w miejsce Wydziału Weterynaryjnego PINGW został powołany Państwowy Instytut Weterynaryjny, posiadający w swojej strukturze organizacyjnej Wydział Produkcji. Wydział Produkcji zwolnił zajmowane pomieszczenia w budynkach Osady Pałacowej i w 1949 r. przeniósł swoją działalność do nowo oddanego do użytku budynku PIW-etu. W latach 1945-1952, do czasu powołania przedsiębiorstwa Biowet, w Puławach – Michałówce wytwarzano osiem biopreparatów, m.in. surowicę dla świń przeciw pomorowi i różycy, zjadliwą kulturę różycową, szczepionkę przeciw pomorowi kur, malleinę do wykrywania nosacizny u nieparzystokopytnych i tuberkulinę według Kocha do wykrywania gruźlicy u bydła. W następnych latach opracowano i uruchomiono produkcję szczepionki indyjskiej przeciw pomorowi drobiu, szczepionki dla świń przeciw pomorowi i różycy (według Stauba), szczepionki przeciw wściekliźnie zwierząt.
Powołanie PZPB Biowet w Puławach
W odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie na leki weterynaryjne, na mocy rozporządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 31 grudnia 1951 r., od 1 stycznia 1952 r. utworzono samodzielne zakłady produkcji leków weterynaryjnych, m.in. Puławskie Zakłady Przemysłu Bioweterynaryjnego Biowet. Do dyspozycji nowo utworzonego zakładu przekazano część pomieszczeń w gmachu głównym Państwowego Instytutu Weterynaryjnego, a także kompleks budynków z wytwórnią przeciwksięgosuszową w Michałówce. Nowe realia gospodarcze, wyróżniające się m.in. samodzielnym bytem, nie były łatwe. Przygotowano perspektywiczną strategię zakładu z uwzględnieniem najważniejszych tematów. Powołano nowe komórki organizacyjne wspomagające zarządzanie i zapewniające rozwój całej szeroko pojętej strefy produkcyjnej. Przyjęto plan inwestycyjny i postawiono nowe budynki. W latach 1955-1958 wybudowano oddział produkcji szczepionki przeciw pomorowi świń, zaplecze techniczne, uzbrojono teren w instalacje technologiczno-energetyczne, postawiono budynki socjalne. Od 1 stycznia 1967 r. cała produkcja odbywała się w Puławach – Michałówce, tym samym zwolnione zostały pomieszczenia w budynku PIW-etu.
Preparaty sulfonamidowe
W 1960 r. Biowet Puławy, mający duże doświadczenie w produkcji biopreparatów, sięgnął po zupełnie nowy asortyment leków, po raz pierwszy w swojej historii opracowując i wprowadzając do obrotu preparaty sulfonamidowe – Polisulfamid, Enteramid, a następnie Neoenteramid i Polisulfalent. Produkcję chemioterapeutyków w Zakładzie zapoczątkowała grupa autorska w składzie: Tadeusz Jastrzębski, Teodor Juszkiewicz, Czesław Chruściel. Preparaty te osiągnęły wysoki wolumen sprzedaży, stając się ważną grupą produktów w ofercie firmy.
Dział Liofilizacji
Rosnące zapotrzebowanie na szczepionki dla zwierząt skłoniło zarząd firmy do uruchomienia pracowni liofilizacji. Głównym założeniem tego działania było uzyskanie szczepionek o długim okresie trwałości bez utraty aktywności i skuteczności, z zachowaniem ich charakterystycznych właściwości. Po zakończeniu prac badawczo-przygotowawczych zespół w składzie: Jan Kozicki, Zygmunt Wiśniewski i Wiesław Jaroszek w 1960 r. zgłosił wniosek wraz z dokumentacją, na podstawie której zbudowano prototyp aparatu do liofilizacji szczepionek oraz urządzenie do zatapiania ampułek. Aparat ten posłużył do opracowania technologii procesu liofilizacji. W latach 1962-1965 wybudowano kolejny kompleks budynków przeznaczonych dla Działu Liofilizacji oraz administracji. W ramach tej inwestycji zakład został wyposażony w aparaty liofilizacyjne typu Leybold francuskiej firmy Usifroid, na których wytwarzano 12 liofilizowanych biopreparatów.
Wykorzystując osiągnięcia w zakresie liofilizacji szczepionek, w 1963 r. rozpoczęto produkcję preparatów wirusowych w oparciu o technologię namnażania wirusów in vitro w hodowli komórek. Umożliwiło to uruchomienie w 1967 r. produkcji szczepionki Canivac FH (szczepionka przeciwko nosówce i chorobie Rubartha) z zastosowaniem namnażania na hodowli komórek nerki psa wirusa HCC jako komponentu. Autorami tej metody byli prof. Jerzy Górski i dr hab. Czesława Górska, we współpracy z prof. Tadeuszem Jastrzębskim. Tę metodę namnażania wykorzystano również przy produkcji innych szczepionek – Canivac F, Canivac FH, Equivac, oraz surowic Canisanin F i FH. W następnych latach, w innych zespołach autorskich i innym profilu organizacyjnym, powstały nowe szczepionki przeciwko zakażeniom wirusowym zwierząt mięsożernych i futerkowych, takie jak Canivac FHP, Canivac P i Myxovac. Istotny wkład w dzieło przygotowania wymienionych szczepionek i rozwój technologii, jak również immunologii praktycznej wniosło małżeństwo Czesława i Jerzy Górscy. W rezultacie badań i doświadczeń przeprowadzonych przez lek. wet. Stanisława Majdana i lek. wet. Władysława Tyczkę udoskonalono metodę produkcji szczepionki przeciwpomorowej z krystalicznym fioletem (CVV) oraz surowicy przeciwpomorowej dla świń. Uruchomiono wytwarzanie szczepionki lapinizowanej Lapest do masowych szczepień świń przeciw pomorowi autorstwa lek. wet. Stanisława Majdana. Wdrożono produkcję szczepionki przeciwko botulizmowi Norvac C, opracowaną przez zespół: Z. Wiśniewski, M. Różańska, C. Chruściel.
Preparaty diagnostyczne
Zainteresowanie Zakładu skupiało się również na produkcji preparatów diagnostycznych. Do obrotu wprowadzono Avipestignost, Brucellognost, Malleinę, Mycognost, Pullognost, Tuberculognost oraz Typhignost. Na dużą skalę wytwarzano tuberkulinę PPD dla ssaków i ptaków na syntetycznym podłożu bezbiałkowym. Bovituberculin AN5 – preparat do diagnostyki gruźlicy u bydła – zawierał szczep Mycobacterium bovis AN5, który Puławskie Zakłady Przemysłu Bioweterynaryjnego otrzymały w 1977 r. Szczep pochodził z Anglii i został specjalnie przygotowany do produkcji przez PIW w Puławach. Materiał ten stał się podstawą do dalszej produkcji tuberkuliny bydlęcej od roku 1980.
Szczepionki dla drobiu
Rozwijająca się wielkostadna hodowla drobiu zmuszała do poszukiwania prostych, szybkich i mniej pracochłonnych sposobów uodporniania ptaków. Jednym z nich jest możliwość podawania szczepionki z wodą do picia. Dlatego w roku 1962 zarejestrowana została doustna szczepionka przeciwko pomorowi rzekomemu drobiu Vaccina L, która zawierała szczep La Sota. Szczepionkę opracował zespół w składzie: K. Marek, H. Raszewska, C. Chruściel. Wiedza i doświadczenie zdobyte przy wytwarzaniu tej szczepionki były bardzo pomocne przy tworzeniu w kolejnych latach innych szczepionek. Poxvac K to liofilizowana szczepionka do czynnego uodporniania kur przeciwko ospie. Uzyskała ona rejestrację w 1971 r. Szczepionka zawierała atenuowany wirus ospy gołębi, namnożony na błonach kosmówkowo-omoczniowych zarodków kurzych. Innym preparatem był Poxvac I – liofilizowana szczepionka przeciw ospie indyków. Zawierała żywy, niezjadliwy szczep wirusa ospy ptaków wyosobniony od indyków. Obie szczepionki były przeznaczone do stosowania w postaci szczepień indywidualnych doskórnych w odsłonięte brodawki piór. W artykule T. Dzido pt. „Badania nad doustnym uodpornianiem kur w różnym wieku przeciw ospie atenuowanym szczepem HP-1” (2), prezentującym wyniki badań dotyczących odporności czynnej nabytej po doustnym podaniu Poxvac K, autor pisze: „Szczepionka oparta o atenuowany homologiczny szczep wirusa ospy kur od kilku lat stosowana jest masowo w RFN”.
Lata 70.
Lata 70. to nowy okres w rozwoju przedsiębiorstwa. Z sukcesem realizowano opracowania w zakresie nowych leków i udoskonalenia istniejących produktów. Rozpoczęła się produkcja nowych preparatów, takich jak Suiferrovit, Suiferrin, Vetbutal, Morbital, Esteraza cholinowa oraz szczepionki Typhivac, Vitulotyphivac, Suileptovac T, Rabiesvac, Orvac i Vaccina VR2. Przez wiele późniejszych lat szczepionki przeciw różycy świń zajmowały ważną pozycję w ofercie firmy. Z archiwalnej dokumentacji szczepionki Vaccina VR2 wiemy, że zezwolenie do stosowania otrzymała w 1972 r. jako zawiesina żywych włoskowców różycy świń, szczepu VR2. Drugą szczepionką przeciw tej jednostce chorobowej świń był Orvac – liofilizowana doustna szczepionka przeciw różycy świń również zawierająca szczep VR2 włoskowca różycy, dostępna w sprzedaży od 1977 r. Za opracowanie i wdrożenie do produkcji szczepionki Orvac zespół autorski w składzie: lek. wet. Mirosław Grzęda, lek. wet. Jan Kozicki i lek. wet. Władysław Kujszczyk otrzymał nagrodę I stopnia przyznaną przez Ministra Rolnictwa. Szczepionki dla trzody chlewnej powstawały również we współpracy z Zakładem Chorób Świń Państwowego Instytutu Weterynarii. Były to: Lapest i później Cellpest (zezwolenie z 1990 r.) – liofilizowane szczepionki przeciw pomorowi świń, Aptovac (zarejestrowana w 2002 r.) – inaktywowana szczepionka przeciw zakażeniom układu oddechowego wywoływanym przez Actinobacillus pleuropneumoniae i Pasteurella multocida, oraz Streptovac (zarejestrowana w 2006 r.) – szczepionka przeciw streptokokozie świń.
Szczepionki przeciw grzybicy
Dermatozy bydła, zwłaszcza młodego, od wielu lat stanowiły poważny problem epizootyczny i hodowlany w fermach wielkostadnych. Głównym czynnikiem wywołującym tę chorobę są zakażenia szczepem Trichophyton verrucosum. Pierwsza polska szczepionka przeciw grzybicy u bydła – Trichovac, została opracowana przez prof. Stanisława Wołoszyna i przekazana do produkcji w PZPB. Kolejne szczepionki przeciw grzybicom skórnym stworzyli w latach 80. i 90. prof. Krystyna Wawrzykiewicz i prof. Janusz Wawrzykiewicz – dla bydła (Bovitrichovac II), dla kotów (Felisvac Mc) i dla lisów hodowlanych (Alopevac). Konieczność pokrycia zwiększonego zapotrzebowania na leki doprowadziła do rozpoczęcia w 1974 r. budowy dwóch nowych pawilonów produkcyjnych (dawny Wydział E i B).
