Wyniki badań u ludzi i zwierząt wskazują, że wiele szlaków metabolicznych związanych z enzymami z wiekiem ulega zmianom (2). U koni z upływem czasu zmniejsza się wątroba, co wynika ze zmiany objętości komórek, a nie ich liczby. Starzenie się ogranicza zdolność wątroby do „oczyszczania się” ze zużytych komórek, które – poddane działaniu związków karcinogennych – mogą ulegać transformacji nowotworowej (14). Ponadto w wątrobie koni stwierdza się związane z wiekiem znaczne zwiększenie stężenia niehemowego żelaza.

Ze względu na znaczną rezerwę czynnościową wątroby do upośledzenia jej funkcji dochodzi dopiero po uszkodzeniu ponad 80% komórek. W połączeniu z dużą zdolnością hepatocytów do regeneracji oznacza to, że zaburzenia o nasileniu łagodnym do umiarkowanego mogą występować bez objawów ze strony tego narządu.

Choroby wątroby występujące u starszych koni

Zatrucie alkaloidami pirolizydynowymi

Zatrucie następuje w wyniku spożycia roślin zawierających alkaloidy pirolizydynowe (11), najczęściej starca jakubka (Jacobaea vulgaris, ryc. 1), ale objawy kliniczne uszkodzenia wątroby mogą pojawić się dopiero po tygodniach lub latach od przyjęcia toksyny. Ponadto stwierdzono występowanie osobniczej wrażliwości. Rośliny zawierające alkaloidy pirolizydynowe nie są uprawiane, a do ich spożycia dochodzi zazwyczaj, gdy pastwisko lub siano są nimi zanieczyszczone albo gdy nie ma innego źródła paszy. Spożycie trujących roślin w ilości odpowiadającej około 2-5% masy ciała w krótkim czasie może doprowadzić do ostrego zatrucia. Częściej jednak obserwuje się zatrucia przewlekłe, związane z nagromadzeniem się toksyny w wątrobie po długotrwałym przyjmowaniu niskich jej dawek. Alkaloidy pirolizydynowe są metabolizowane przez wątrobę do toksycznych pochodnych pirolu, hamujących syntezę białek i replikację komórek, powodujących tworzenie się okołowrotnych skupisk megalocytów (erytrocytów, których średnica znacznie przekracza górną granicę normy) oraz prowadzących do zwłóknienia narządu (9).