Hipokalcemia to nie tylko porażenie poporodowe

Jakich korekt żywieniowych dokonano? Przede wszystkim stopniowe wprowadzanie paszy treściwej w ciągu 4 tygodni okresu zasuszeniowego do 3 kg/dzień. Po drugie odstawienie kwaśnego węglanu sodu w trakcie zasuszenia, a w laktacji zastąpienie go żywymi kulturami drożdży. Następnie wprowadzono do dawki pokarmowej uwodniony chlorek magnezu w dawce 40 g/krowę w zasuszeniu, natomiast w laktacji tlenek magnezu w dawce 40 g/krowę. U krów na kilka dni przed planowanym porodem badane jest pH moczu i jeśli wynosi ono powyżej 7,8, to stosuje się wlew soli anionowych OD-Baca (Octavet) na mniej więcej 48 godzin przed planowanym porodem. Dodatek OD-Baca (DCAD = -2000 meq) skutkuje obniżeniem pH krwi (badamy pH moczu – technicznie łatwiejsze), dzięki czemu DCAD obniża się i mobilizacja wapnia z kości jest sprawniejsza. Jak widać na ryc. 1, przy pH moczu zasadowym DCAD jest wysokie (przewaga kationów), natomiast optymalne jest przy pH moczu 6,2 ± 0,6 (wywołano w ten sposób kompensowaną zrównoważoną kwasicę metaboliczną). Jeśli pH moczu spadnie poniżej 5,3, wtedy doprowadzamy do niekompensowanej kwasicy metabolicznej (4). Dlatego kontrolowanie pH moczu przy stosowaniu soli anionowych jest niezwykle ważne. Monitoringu nie powinno się przeprowadzać od razu po wprowadzeniu soli anionowych, ale po 2-3 dniach od ich zastosowania, i kontynuować do porodu (przynajmniej raz w tygodniu).

Należy jednak zwrócić uwagę, że choć zastosowanie soli anionowych w okresie przedwycieleniowym wpływa na zmniejszenie liczby przypadków porażenia poporodowego, niektóre z objawów hipokalcemii mogą się pojawiać (10).

Ryc. 4. Jedna z częstych konsekwencji porażenia poporodowego – złamanie kończyny miednicznej.

Najbardziej interesujące jest to, jaki efekt uzyskaliśmy po skorygowaniu błędu żywieniowego. Przede wszystkim liczba brakowań po wycieleniu ograniczyła się, a dodatkowo wzrosła skuteczność leczenia hipokalcemii (ograniczone zostało występowanie skutków hipokalcemii w postaci zapalenia macicy czy zapalenia wymienia). W dalszej konsekwencji poprawiły się parametry rozrodowe. Na uwagę zasługuje również fakt, że hodowca zmienił poidła na bardziej wydajne (ryc. 2).

Ryc. 5. Wypadnięcie pochwy może być objawem hipokalcemii w stadzie.

Dwa czynniki żywieniowe wydają się kluczem do zmniejszenia częstotliwości występowania hipokalcemii:

• wysoki bilans DCAD (głównie ze względu na wysoką ilość potasu w paszy)
• hipomagnezemia (niedobór magnezu w paszy), która między innymi zmniejsza wydzielanie parathormonu z przytarczyc i upośledza receptory dla parathormonu.

Nie należy też zapominać o innych, mniej lub bardziej wyjaśnionych stosunkach pomiędzy makroelementami, które skutkują słabą mobilizacją wapnia z kości, prowadząc do wystąpienia hipokalcemii. W opisanym przypadku mieliśmy do czynienia z hipomagnezemią, a w konsekwancji z hipokalcemią. Istnieje bliska zależność między zasobami mikro- i makroelementów w ziemi oraz ich zasobami w roślinach a zdrowiem zwierząt (7). W ostatnim okresie wydajności krów wzrastają, szczególnie w oborach pod kontrolą użytkowości mlecznej. Hodowcy i żywieniowcy kontrolują parametry mleka na podstawie tabulogramów i analiza ta pozwala ułożyć optymalne dawki pokarmowe. Parametry mleka niestety nie mówią o wszystkim – należy również odnieść się do analiz gleby. Z rolniczego punktu widzenia skutki zakwaszenia gleb są niezwykle ważne. Należą do nich głównie:

• zmniejszenie przyswajalności składników pokarmowych roślin, zwłaszcza fosforu, magnezu i molibdenu
• zwiększenie ruchliwości składników, które stają się niebezpieczne w większej ilości, przede wszystkim metali ciężkich i glinu ruchomego.

Od wielu lat udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych w Polsce przekracza średnio 50% areału. Istnieją jednak takie obszary, gdzie gleby najsilniej zakwaszone stanowią ponad 80%, np. gmina Stanin w powiecie łukowskim (OSChR Lublin, 2005).

Tabela II. Procent gleb o niskiej lub bardzo niskiej zawartości magnezu (OSChR)

Jak odczyn kwaśny gleby wpływa na zawartość magnezu w roślinach? W glebach kwaśnych magnez najczęściej występuje w formie niedostępnej dla roślin (tab. II).

Na ogół, dzięki racjonalnemu stosowaniu nawozów wapniowych zawierających magnez, polepsza się jego pobieranie przez rośliny. Wraz z dobrym odżywieniem roślin wapniem, w runi wzrasta także zawartość innych składników mineralnych, m.in. fosforu i magnezu, niezbędnych do prawidłowego rozwoju układu kostnego i mięśniowego u zwierząt, a niedostępnych w roślinach rosnących na glebach o niskim pH. Pod wpływem wapnia wzrasta strawność hemicelulozy i zwiększa się ilość paszy pobieranej przez zwierzęta. Pasza lepsza jakościowo wskutek wapnowania zwiększa efekty produkcji zwierzęcej. Zarówno zwiększenie plonowania, jak i jakości paszy wskazują na ekonomiczne uzasadnienie wapnowania gleb pod użytkami zielonymi o niskim pH (5). W powyższym przypadku stosowano dobrą mieszankę mineralno-witaminową według ulotki, a mimo to w organizmie zwierząt stwierdzono niedobór magnezu i słabą mobilizację wapnia z kości. Jest to typowy przykład konsekwencji żywienia według średnich, tabelarycznych wartości bez świadomości analizy a) składu i pH gleby, b) pasz objętościowych, c) aktualnego zapotrzebowania stada.