Hipofosfatemia (czyli obniżenie stężenia fosforu nieorganicznego we krwi) jest drugą pod względem częstości występowania przyczyną niedoborów mineralnych w stadach bydła mlecznego. Zaleganie okołoporodowe to nazwa klinicznej postaci niedoboru fosforu u bydła. Zwierzęta dotknięte tą chorobą nie zawsze przyjmują pozycję leżącą. Często jedynymi objawami są kulawizny, obrzęki w okolicy stawów (szczególnie nadgarstkowych) lub bolesność kończyn przy omacywaniu. Formy kliniczne zalegania okołoporodowego (o różnym stopniu nasilenia objawów) najczęściej różnią się wynikami analiz biochemicznych i nie dotyczy to tylko stężenia fosforu, ale także aktywności enzymów (AST, GGTP, CK) bądź stężenia mocznika. Szersze badania dają możliwość oceny stanu pacjenta przed leczeniem oraz po nim i wskazują na konieczność modyfikacji stosowanego rutynowo postępowania terapeutycznego.

Wstęp

Fosfor (P) jest pierwiastkiem należącym do grupy makroelementów, współdziałającym z kationami wapnia (Ca). W organizmie aż 85% całej puli fosforu znajduje się w kośćcu, 14% w przestrzeni wewnątrzkomórkowej, a tylko 1% pozakomórkowo. Większość P jest przechwytywana w kościach w postaci hydroksyapatytu. Fosfor nieorganiczny (Pn) ma kluczowe znaczenie dla wielu procesów fizjologicznych. Jest jednym z czynników kształtujących rozwój i funkcjonowanie układu kostnego. Bierze udział w procesach przemiany materii, a także wpływa na reakcje mitochondrialne oraz na fosfolipidy i fosfoproteidy błon komórkowych. Uczestniczy w komórkowej odpowiedzi immunologicznej i oddziałuje na agregację płytek krwi. Fosforany wchodzą w skład kwasów nukleinowych (DNA, RNA) oraz związków wysokoenergetycznych (ATP, fosfokreatyna). Ich prawidłowy poziom umożliwia przebieg procesów glikolizy i glukoneogenezy oraz utrzymuje odpowiednie pH ustroju (pełni istotną rolę jako składnik buforu fosforanowego). Fosforany zawarte w pokarmach mają podstawowy wpływ na wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego. Proces ten odbywa się poprzez dyfuzję bierną, ale zależy również od czynnego transportu stymulowanego przez kalcytriol (aktywną postać witaminy D). Fosfor znajduje się też w krwinkach czerwonych (do ośmiu razy większe stężenie niż w surowicy) (1, 2, 3).

Metabolizm trzech głównych makroelementów istotnych dla zachowania homeostazy wewnątrzustrojowej krów – wapnia (Ca), fosforu (P) i w mniejszym stopniu magnezu (Mg) – oparty jest na regulacji hormonalnej. Pierwszoplanową rolę w homeostazie tych pierwiastków pełnią u przeżuwaczy głównie PTH, witamina D (1,25-dwuhydroksycholekalcyferol) i kalcytonina. Nieznaczny wpływ mają również hormony gonadalne oraz glikokortykosteroidy (7).