Temat numeru: geriatria
Choroby wątroby u starszych koni
lek. wet. Martyna Puchalska1
dr hab. Krzysztof Anusz1
dr n. wet. Przemysław Dziekan2
Wyniki badań u ludzi i zwierząt wskazują, że wiele szlaków metabolicznych związanych z enzymami z wiekiem ulega zmianom (2). U koni z upływem czasu zmniejsza się wątroba, co wynika ze zmiany objętości komórek, a nie ich liczby. Starzenie się ogranicza zdolność wątroby do „oczyszczania się” ze zużytych komórek, które – poddane działaniu związków karcinogennych – mogą ulegać transformacji nowotworowej (14). Ponadto w wątrobie koni stwierdza się związane z wiekiem znaczne zwiększenie stężenia niehemowego żelaza.
SUMMARY
Liver disease in elderly horses
Many enzyme-mediated metabolic pathways show marked age-related changes. Because of the large reserve capacity of the liver, most functions are not impaired until more than 80% of the hepatic mass is lost. Elderly horses may develop pyrrolizidine alkaloid poisoning, acute hepatitis, cholelithiasis and chronic active hepatitis. Primary hepatic neoplasia is rare in horses. Symptoms of liver disease are usually nonspecific and depend on the severity and duration of the disease. Diagnosis is based on history, clinical signs, clinical examination, and ultrasonographic, histopathological and hematological findings.
Key words: elderly horses, liver diseases
Ze względu na znaczną rezerwę czynnościową wątroby do upośledzenia jej funkcji dochodzi dopiero po uszkodzeniu ponad 80% komórek. W połączeniu z dużą zdolnością hepatocytów do regeneracji oznacza to, że zaburzenia o nasileniu łagodnym do umiarkowanego mogą występować bez objawów ze strony tego narządu.
Choroby wątroby występujące u starszych koni
Zatrucie alkaloidami pirolizydynowymi
Zatrucie następuje w wyniku spożycia roślin zawierających alkaloidy pirolizydynowe (11), najczęściej starca jakubka (Jacobaea vulgaris, ryc. 1), ale objawy kliniczne uszkodzenia wątroby mogą pojawić się dopiero po tygodniach lub latach od przyjęcia toksyny. Ponadto stwierdzono występowanie osobniczej wrażliwości. Rośliny zawierające alkaloidy pirolizydynowe nie są uprawiane, a do ich spożycia dochodzi zazwyczaj, gdy pastwisko lub siano są nimi zanieczyszczone albo gdy nie ma innego źródła paszy. Spożycie trujących roślin w ilości odpowiadającej około 2-5% masy ciała w krótkim czasie może doprowadzić do ostrego zatrucia. Częściej jednak obserwuje się zatrucia przewlekłe, związane z nagromadzeniem się toksyny w wątrobie po długotrwałym przyjmowaniu niskich jej dawek. Alkaloidy pirolizydynowe są metabolizowane przez wątrobę do toksycznych pochodnych pirolu, hamujących syntezę białek i replikację komórek, powodujących tworzenie się okołowrotnych skupisk megalocytów (erytrocytów, których średnica znacznie przekracza górną granicę normy) oraz prowadzących do zwłóknienia narządu (9).