Białka ostrej fazy (BOF) zidentyfikowano po raz pierwszy na początku dwudziestego wieku jako czynniki pojawiające się w surowicy w przebiegu chorób zakaźnych. Stanowią one integralną część ostrej fazy zapalenia, są wartościowymi biomarkerami, a wzrost ich stężenia w surowicy towarzyszy stanom zapalnym, zakażeniom, nowotworom, stanom stresowym oraz obrażeniom pourazowym. Białka ostrej fazy stwierdzane są u wszystkich kręgowców – od ryb po ssaki.

BOF syntetyzowane są głównie przez wątrobę, a ich stężenie we krwi zmienia się w przebiegu ostrej fazy zapalenia. Komórki nacieku zapalnego (głównie neutrofile i makrofagi) uwalniają mediatory, w tym interleukiny IL-1, IL-6, IL-8 i czynnik martwicy nowotworów alfa (TNF-α), co prowadzi do wzrostu syntezy pewnych białek oraz spadku produkcji innych. W związku z tym BOF dzieli się na dodatnie i ujemne. Dodatnie białka ostrej fazy to te, których stężenie w ostrej fazie wzrasta. Należą do nich: białko C-reaktywne (CRP), haptoglobina, ceruloplazmizna, plazminogen, prokalcytonina i inne. Natomiast ujemne białka skupiają pozostałe BOF, których stężenie w ostrej fazie zapalenia spada (albuminy, transferryna, antytrombina). Klasa i stężenia białek ostrej fazy w surowicy różnią się w zależności od gatunku zwierzęcia. Stanowią one część układu wrodzonej, nieswoistej odporności, którego funkcją jest przywracanie homeostazy organizmu oraz pobudzanie procesów gojenia się tkanek (5-7, 17, 25). Głównym zadaniem BOF jest hamowanie proteinaz, regulacja procesów krzepnięcia, wiązanie i neutralizacja zarazków oraz transport metabolitów.

Produkcja białek ostrej fazy

Czynnikami stymulującymi wzrost stężenia BOF w tkankach objętych uszkodzeniem są makrofagi tkankowe, monocyty krwi i komórki dendrytyczne. Pewna rola w tym względzie przypada także czynnikom zakaźnym, które wniknęły w obszar uszkodzenia, oraz elem...