Co czwarty pies zostaje dotknięty chorobą nowotworową, a w grupie wiekowej powyżej 10 lat nowotwory są przyczyną śmierci połowy psów. Praktykujący lekarze weterynarii – świadomie bądź nie – prawie codziennie mają do czynienia z pacjentami onkologicznymi. Ustalenie rozpoznania odpowiednio wcześnie umożliwia wdrożenie właściwego postępowania, mającego na celu wyleczenie pacjenta bądź wydłużenie jego życia. Artykuł opisuje dziesięć nowotworów najczęściej występujących u psów w Polsce.

lek. wet. Katarzyna Purzycka

Nowotwory gruczołu sutkowego

Nowotwory listwy mlecznej występują często u suk sterylizowanych późno lub niesterylizowanych, natomiast u suk sterylizowanych przed szóstym miesiącem życia są niezwykle rzadkie. Połowa nowotworów listwy mlecznej u psów to guzy złośliwe, a połowa tych ostatnich powoduje przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych (węzły chłonne pachowe oraz pachwinowe) i płuc. Przy nowotworach łagodnych lub złośliwych o niewielkich rozmiarach i we wczesnych stadiach (ryc. 1) leczeniem z wyboru jest wycięcie chirurgiczne. Guz należy wyciąć z odpowiednim marginesem bezpieczeństwa, a w przypadku guzów mnogich zaleca się usunięcie całej listwy mlecznej. Przy nowotworach złośliwych o dużych rozmiarach (> 2,3 cm) lub przy przerzutach do węzłów chłonnych po zabiegu chirurgicznym zaleca się chemioterapię. Przed zabiegiem chirurgicznym należy dokonać dokładnej inspekcji obydwu listew mlecznych w celu wykrycia dodatkowych guzów bądź powiększonych węzłów chłonnych. Biopsja cienkoigłowa niepowiększonych węzłów chłonnych (pachowych i pachwinowych) nie jest konieczna, pod warunkiem że zostaną one usunięte podczas zabiegu chirurgicznego wycięcia guza pierwotnego. Należy pamiętać o wysłaniu ich do badania histopatologicznego wraz z guzem pierwotnym. Przed zabiegiem chirurgicznym powinno się wykonać badanie obrazowe klatki piersiowej, na przykład zdjęcie rentgenowskie – koniecznie w trzech projekcjach, albo badanie tomografem komputerowym. Przy stwierdzeniu przerzutów rokowanie jest dużo gorsze i część właścicieli może zdecydować się na odstąpienie od zabiegu chirurgicznego.

Ryc. 1. Guz prawego piątego gruczołu sutkowego o niewielkich rozmiarach (< 2 cm) po usunięciu okazał się niezłośliwym gruczolakiem. W badaniu histopatologicznym węzła chłonnego pachwinowego nie stwierdzono nieprawidłowości.

Rola chemioterapii w leczeniu nowotworów listwy mlecznej u psów nie jest jasna. Często jednak jest ona zalecana przy nowotworach wysokiego ryzyka, w celu zmniejszenia guza przed zabiegiem lub przy obecności przerzutów. Do najczęściej stosowanych leków należą: doksorubicyna, cyklofosfamid, 5-fluorouracyl, tokeranib lub chemioterapia metronomiczna. Często jednocześnie podawane są niesteroidowe leki przeciwzapalne. W zależności od stopnia złośliwości nowotworu i wybranego leczenia zaleca się regularne wizyty co 1-3 miesiące w celu wczesnego wykrycia wznowy bądź powtarzanie badań obrazowych co 3-6 miesięcy. Jednoczesne wykonanie owariohisterektomii u suk dorosłych nie zmniejsza ryzyka rozwinięcia się nowych nowotworów złośliwych, ogranicza natomiast ryzyko powstawania kolejnych guzów łagodnych i zapobiega rozwinięciu się ropomacicza.

Ryc. 2. Pęknięty guz śledziony był przyczyną krwotoku do jamy brzusznej u pacjenta z objawami wstrząsu.

Ryc. 3. Obraz śródoperacyjny usunięcia naczyniakomięsaka prawego przedsionka wraz z usunięciem worka osierdziowego.

Naczyniakomięsak

Naczyniakomięsak to najczęściej występujący nowotwór złośliwy śledziony. Do przerzutów dochodzi wcześnie, a zajętymi narządami są przeważnie wątroba, płuca, prawy przedsionek serca, sieć oraz mięśnie. Jedną z najczęstszych postaci choroby jest stan ostry pacjenta spowodowany pęknięciem guza śledziony (ryc. 2) lub wątroby i krwotokiem do jamy brzusznej albo tamponadą serca z powodu krwotoku do worka osierdziowego. W takich przypadkach leczeniem z wyboru jest splenektomia bądź w przypadku rozsianego procesu nowotworowego resekcja pękniętych guzów nowotworowych. Przy tamponadzie serca przeprowadza się punkcję worka osierdziowego, a po stabilizacji pacjenta można wykonać resekcję guza z prawego przedsionka (ryc. 3), często marginalną, gdyż zabieg ma charakter paliatywny. Podczas zabiegu usuwa się również worek osierdziowy, zapobiegając nawracającej w krótkim czasie tamponadzie serca. We wszystkich przypadkach zaleca się chemioterapię z użyciem doksorubicyny w połączeniu z innymi cytostatykami, na przykład cyklofosfamidem i(lub) winkrystyną. Jeśli zabieg chirurgiczny nie jest możliwy, nawet w zaawansowanych przypadkach warto rozważyć samą chemioterapię. U znacznej części pacjentów guzy nie tylko przestają krwawić, ale również zmniejszają się, co umożliwia zwierzęciu przeżycie od kilku do kilkunastu miesięcy.

Ryc. 4. Symetryczne wyłysienia spowodowane nadmierną produkcją estrogenów przez guz z komórek Sertoliego.

Ryc. 5. Mięsak z tkanek miękkich w okolicy przedramienia u psa, tak duży, że możliwa była tylko resekcja marginalna. Po zabiegu chirurgicznym pacjent przeszedł radioterapię w celu zmniejszenia ryzyka nawrotu.