Kastracja, czyli chirurgiczne usunięcie gonad żeńskich lub męskich, jest najczęściej wykonywanym zabiegiem chirurgicznym w praktyce weterynaryjnej dotyczącej psów i kotów. W Polsce zaleca się poddawać zabiegom kastracji psy i koty, które nie są przeznaczone do hodowli, ze względu na liczne choroby układu rozrodczego i jako metoda ograniczania nadmiernej rozrodczości tych zwierząt. Wpływ braku hormonów płciowych na funkcjonowanie całego organizmu jest zazwyczaj ignorowany. Na świecie, w zależności od kraju, zabieg ten jest wykonywany bardzo często lub bardzo rzadko.

Na przykład w Stanach Zjednoczonych kastracja jest obowiązkowa. W większości stanów nakazuje się wykonanie kastracji tzw. pediatrycznej u psów i kotów w wieku 4 miesięcy (1). Wyjątek stanowią psy pełniące służbę, psy przewodnicy, psy i koty rasowe przeznaczone do hodowli oraz zwierzęta, które ze względów medycznych nie mogą zostać poddane temu zabiegowi. Z kolei w krajach skandynawskich odstępuje się od profilaktycznej kastracji, gdyż uważa się to za formę okaleczania zwierząt, i zabiegi te przeprowadzane są wyłącznie ze wskazań medycznych. Co ciekawe, pomimo braku ograniczania potencjału rozrodczego wśród tych zwierząt kraje te nie mają problemu z nadmierną liczebnością tych gatunków. Wprawdzie odsetek chorób związanych z układem rozrodczym, takich jak ropomacicze albo nowotwory gruczołów sutkowych, jest tam znacznie wyższy niż w krajach, w których kastracja wykonywana jest rutynowo, choroby te są jednak skutecznie leczone (2).

Czy zatem rutynowa profilaktyczna kastracja psów i kotów jest słusznym postępowaniem? Oprócz względów etycznych należy przede wszystkim rozważyć ewentualne skutki tego zabiegu i jego wpływ na dalsze funkcjonowanie organizmu. Wciąż niewiele wiadomo na temat całokształtu zmian w gospodarce hormonalnej u zwierząt po usunięciu gonad. W tym artykule postaramy się przedstawić najczęściej opisywane skutki kastracji psów i kotów.

Ograniczanie liczebności populacji

Niezaprzeczalnie największą zaletą kastracji jest zapobieganie niekontrolowanemu rozrodowi zwierząt towarzyszących. W Stanach Zjednoczonych szacuje się, że około 1,5 miliona psów i kotów jest rocznie poddawanych eutanazji z powodu niechcianych ciąż (3). W Polsce brak jest przepisów prawnych nakazujących kastrację psów i kotów, jedynie na mocy ustawy o ochronie praw zwierząt obligatoryjna kastracja przeprowadzana jest w schroniskach dla zwierząt (4).

Ograniczanie niepożądanych zachowań

Często wskazaniem do kastracji są niepożądane zachowania u zwierząt, takie jak agresja, ucieczki, włóczęgostwo, brak posłuszeństwa czy znaczenie miejsc moczem. Wiele tych zachowań pośrednio związanych jest z wydzielaniem estrogenów, progesteronu a...