Żywienie jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na stan zdrowia i wyniki produkcyjne krów mlecznych. Pod koniec ciąży w organizmie krów zachodzą duże zmiany fizjologiczne. Częstość występowania różnych chorób u tych zwierząt jest największa w okresie wczesnej laktacji. Zasadniczym elementem zapobiegania chorobom metabolicznym i zaburzeniom rozrodu jest utrzymanie prawidłowej kondycji w okresie zasuszenia. Przede wszystkim trzeba unikać nadmiernego otłuszczenia krów przed porodem.

Błędy popełnione w żywieniu krów mlecznych mogą mieć odzwierciedlenie w złej kondycji. Stan odżywienia krów mlecznych można oszacować na podstawie oceny kondycji ciała (body condition scoring, BCS). Polega ona na oglądaniu i omacywaniu określonych okolic ciała (lędźwiowo-krzyżowej i nasady ogona) w celu określenia stopnia otłuszczenia i rezerw energetycznych organizmu. Kondycję krów mlecznych zazwyczaj ocenia się w skali 5-punktowej. Niezależnie od skali punktów niskie BCS świadczy o wychudzeniu, a wysokie o nadmiernym otłuszczeniu krów.

W latach 70. ubiegłego wieku opisano po raz pierwszy tzw. zespół tłustej krowy. Stwierdzono, że główną przyczyną są błędy żywieniowe. W wyniku nadmiernej podaży energii w późnej laktacji i okresie zasuszenia krowy gromadzą znaczne ilości tłuszczu, co prowadzi do rozwoju nadwagi i otyłości. Zmiany histopatologiczne obserwowano głównie w wątrobie i nerkach. Wśród objawów klinicznych wymieniono osłabienie, posmutnienie, brak apetytu i znaczne pogorszenie wydajności mlecznej. Często występowały zaburzenia rozrodu oraz choroby metaboliczne i zakaźne. Podkreślono, że zapobieganie polega na stosowaniu zbilansowanej dawki pokarmowej i nieprzekarmianiu zwierząt (7, 10).

Amerykańscy naukowcy porównali wpływ różnych zaburzeń (zespołu tłustej krowy, porażenia poporodowego, zapalenia gruczołu mlekowego, przemieszczenia trawieńca oraz zatrzymania błon płodowych i zapalenia macicy) na pobranie suchej masy i energii u bydła holsztyńskiego. Okazało się, że zespół tłustej krowy w największym stopniu pogarsza te parametry (18). Zespół tłustej krowy jest związany z gromadzeniem się tłuszczu w wątrobie. Wykryto dodatnią zależność między ilością nagromadzonego tłuszczu a nasileniem objawów klinicznych. Stłuszczenie wątroby powoduje upośledzenie czynności tego narządu (17). Zwierzęta z zespołem tłustej krowy charakteryzują się obniżonymi stężeniami witamin A i E we krwi (6).

Mimo upływu ponad czterdziestu lat od opisania zespołu tłustej krowy problem przekarmiania i nadmiernego otłuszczenia krów mlecznych wciąż jest aktualny. Krowy, które pobierają zbyt duże ilości energii w okresie zasuszenia, wykazują większe nasile...