Enterotoksemia jest chorobą powszechnie występującą u kóz na całym świecie, wywoływaną przez beztlenowe laseczki Clostridium perfringens typ D. Enterotoksemia u kóz to choroba o ostrym przebiegu, często prowadząca do śmierci. Występuje również u innych gatunków przeżuwaczy, szczególnie u owiec, rzadziej u bydła, jej przebieg jest jednak nieco inny. U kóz choroba powoduje głównie objawy ze strony układu pokarmowego – rozległe zapalenie jelit prowadzące do biegunki. Stosunkowo często stwierdza się także mniejszą skuteczność stosowanych szczepień ochronnych u kóz w porównaniu z innymi gatunkami przeżuwaczy (1).

Etiologia

Bakterie z gatunku Clostridium perfringens powodują choroby przewodu pokarmowego u wielu gatunków zwierząt, w tym między innymi u domowych przeżuwaczy, drobiu oraz ludzi. W zależności od rodzaju produkowanych egzotoksyn wyróżniamy siedem typów Clostridium perfringens (typ A, B, C, D, E, F, G). U kóz chorobę powodują głównie Clostridium perfringens typu D wytwarzające egzotoksyny alfa oraz epsilon (2, 3). Bakterie te są beztlenowymi, Gram-dodatnimi, nieruchliwymi laseczkami. Mają zdolność wytwarzania przetrwalników. W warunkach fizjologicznych zasiedlają w niewielkiej liczbie przewód pokarmowy większości ssaków, nie powodując przy tym choroby. W pewnych warunkach potrafią jednak w bardzo krótkim czasie (około 8 minut) podwoić swoją liczbę, produkując i uwalniając przy tym toksyny uszkadzające komórki oraz narządy gospodarza (1, 2).

Epidemiologia

Enterotoksemia uważana jest powszechnie przez hodowców kóz oraz lekarzy weterynarii za często występującą i ważną chorobę, powodującą znaczne straty w hodowli kóz na całym świecie. Przypadki choroby opisane zostały w wielu krajach na różnych kontynentach, w tym między innymi w Australii (4), Wielkiej Brytanii (5), Kanadzie (6), we Francji (7), w Republice Południowej Afryki (8), Szwajcarii (8), Sri Lance (9) oraz Stanach Zjednoczonych (10). Większość przypadków enterotoksemii u kóz stwierdzono w stadach utrzymujących kozy w systemie chowu intensywnego. U wszystkich gatunków wystąpienie choroby jest ściśle powiązane z nagłymi zmianami w żywieniu zwierząt. U kóz najczęściej jest to wypas na pastwiskach o wysokiej jakości, żywienie dużą ilością chleba lub innych wyrobów piekarniczych, otrębami albo melasą, nadmierne spożycie ziaren zbóż (na przykład po przypadkowym przedostaniu się zwierząt poza obszar ogrodzonego pastwiska bądź do miejsca przechowywania ziarna). Nagłe zmiany w żywieniu są czynnikiem predysponującym do enterotoksemii, ale obserwowano również przypadki choroby u zwierząt, u których nie odnotowano żadnych zmian w żywieniu przed wystąpieniem choroby (1, 12).