Mykobakteriozy u ptaków znane są od dziewiętnastego wieku i nazywane są też ptasią gruźlicą (24) ze względu na charakter zmian przypominający tę chorobę oraz czynnik etiologiczny należący do tego samego rodzaju. Za chorobę o nazwie gruźlica odpowiedzialnych jest około 10 gatunków prątków tzw. gruźliczych, należących do kompleksu Mycobacterium tuberculosis (MTBC), a wszystkie inne mykobakterie, określane jako prątki niegruźlicze (nontuberculous mycobacteria – NTM) albo prątki atypowe lub częściej „prątki inne niż gruźlicze” (Mycobacteria other than tuberculosis – MOTT), powodują mykobakteriozy.

Czy zatem gruźlica wywołana przez MTBC może występować u ptaków? Na szczęście bardzo rzadko, ale może. Początkowo stwierdzano ją tylko u papug, szczególnie często w latach dwudziestych i trzydziestych dwudziestego wieku (11), kiedy choroba ta była również powszechna u ludzi. Gruźlicę diagnozowano u papug mających bliski kontakt z prątkującymi ludźmi. Dość charakterystyczna jest wówczas lokalizacja zmian – w tkance podskórnej głowy i szyi, zwłaszcza w okolicy dzioba, oczu, a także w układzie oddechowym, choć zmiany gruźlicze stwierdzano również w takich narządach jak wątroba, szpik, nerki i śledziona (11).

W latach dziewięćdziesiątych opisano przypadek gruźlicy u ary zielonoskrzydłej (Ara chloropterus) z USA, która 3-4 lata wcześniej miała kontakt z ludźmi chorymi na gruźlicę płuc. Prątki od tej papugi izolowano ze zmian zlokalizowanych na spojówkach, skórze, języku i w płucach (30). Kolejny przypadek u pięcioletniej papugi tego samego gatunku opisano w 2006 roku. U tej papugi stwierdzono obrzęk tkanki podskórnej okolicy uda, zapalenie szpiku i kości piszczelowo-stępowej po tej samej stronie oraz szare ogniska na wątrobie (28). W tym samym roku opublikowano również przypadek gruźlicy u amazonki niebieskoczelnej (Amazona aestiva aestiva), u której występowały guzki gruźlicze na głowie i pod językiem. Należy tutaj dodać, że papugi mające zmiany w jamie dziobowej i jej okolicach były karmione przez chorych opiekunów z ust, często przeżutym pokarmem (22), co znacznie ułatwiło zakażenie i uwarunkowało lokalizację zmian.

Po raz pierwszy gruźlicę u ptaka innego niż papuga opisano w 2002 roku. Był to kanarek (Serinus canaria), u którego zaobserwowano silną duszność, a w badaniu pośmiertnym stwierdzono nieotorbioną zmianę serowatą w płucu, powiększenie wątroby, obrzęk i zaczerwienienie błony śluzowej jelit. W tym przypadku nie znaleziono jednak powiązania z chorobą u właściciela, również samica przebywająca w jednej klatce z chorym samcem przez dwa lata nie wykazywała objawów klinicznych ani zmian pośmiertnych (11).