Pięcioletni wykastrowany samiec świnki morskiej odmiany abisyńskiej (Cavia porcellus) o masie ciała 1140 g trafił do lekarza weterynarii z powodu osowiałości i trwającego od dwóch dni braku apetytu. Od kilku tygodni właściciel obserwował spadek masy ciała zwierzęcia. Świnka morska została zakupiona w wieku 3 miesięcy i w wywiadzie nie było informacji o przebytych chorobach oraz dotychczasowej opiece medycznej. Świnka morska była utrzymywana w klatce, ale codziennie miała możliwość kontrolowanego poruszania się po mieszkaniu właściciela. Samiec przebywał w klatce razem z samicą, ale mniej więcej dwa miesiące przed wizytą u lekarza weterynarii samica padła i od tego czasu samiec był utrzymywany indywidualnie.

Świnka otrzymywała pokarm składający się z siana z różnych traw oraz roślin zielonych (Agrobs PRE ALPIN Lepo Fibre^®, www.agrobs.de). Dodatkowo podawano granulat z siana z tymotki łąkowej, warzywa i dodatek mineralny (Heitmtier – Mineral Nagerstein^®). Zawierał on głównie popiół surowy, w tym 20% wapnia i 0,03% fosforu.

Ryc. 1. Radiogram w projekcji bocznej klatki piersiowej i jamy brzusznej z licznymi podskórnymi strukturami pochłaniającymi promienie rentgenowskie. Widoczne jest również rozszerzenie przewodu pokarmowego spowodowane obecnością gazu.

W badaniu klinicznym stwierdzono, że ogólna kondycja pacjenta jest zła i występuje łagodna biegunka. W tkance podskórnej w okolicy klatki piersiowej i jamy brzusznej występowały liczne, małe, tęgie guzki. Nie stwierdzono istotnych zmian w uzębieniu. Badanie radiologiczne jamy brzusznej ujawniło występowanie wieloogniskowych, twardych guzków, które pochłaniały promienie rentgenowskie (ryc. 1). Podczas badania palpacyjnego świnka morska wykazywała lekki ból jamy brzusznej, stwierdzono także występowanie rozszerzonych, wypełnionych gazem pętli jelit.

Następnie z żyły odpiszczelowej bocznej pobrano krew do badania morfologicznego i biochemicznego. Uzyskane wyniki mieściły się w granicach wartości referencyjnych. Mocz miał odczyn kwaśny (pH 5,0).

Rozpoczęto leczenie wspomagające, jednak z powodu znacznego wyniszczenia rokowanie było złe. Właściciel poprosił o eutanazję, po której wykonano sekcję zwłok.

Wyniki badania patomorfologicznego

Ryc. 2. Liczne żółtawe, tęgie, nieregularne i przypominające blaszki struktury w podskórnej tkance tłuszczowej.

Ryc. 3. Widok spod mikroskopu podskórnej tkanki tłuszczowej – wapnienie (gwiazdka) otoczone przez tkankę włóknistą (niebieska strzałka) oraz niewielkiego stopnia naciek z makrofagów (czarna strzałka) i limfocytów (barwienie hematoksylina–eozyna, 20×).

W badaniu makroskopowym w podskórnej tkance tłuszczowej klatki piersiowej i jamy brzusznej stwierdzono wieloogniskowe, tęgie, podobne do blaszek struktury. Badanie histologiczne tych struktur wykazało, że są to ogniska wapnienia otoczone przez tkankę łączną, w której widoczne były oznaki łagodnego ziarniniakowego procesu zapalnego (ryc. 2, 3). Jelito ślepe było znacznie rozszerzone i wypełnione gazem oraz wodnistą treścią. Wątroba była powiększona, barwy żółtej, z ostrym, tłuszczowym zwyrodnieniem hepatocytów. W nerkach widoczne były nieliczne rozszerzone kanaliki wypełnione białkopodobną substancją; podobnie rozszerzone kanaliki widoczne były w brodawce nerkowej. Tarczyca, przytarczyce i nadnercza nie wykazywały zmian patologicznych. Nie stwierdzono ognisk zwapnienia w innych narządach, takich jak serce, płuca i naczynia krwionośne.

Omówienie

Patologiczne wapnienie polega na odkładaniu się soli mineralnych w tkankach i może pojawić się w następstwie martwicy tkanek (wapnienie dystroficzne) lub choroby ogólnoustrojowej spowodowanej hiperkalcemią (wapnienie przerzutowe) (4) w niezmienionych chorobowo tkankach, przy czym ta druga postać może być spowodowana nowotworem przytarczyc, chorobą nerek prowadzącą do ich niewydolności lub błędami dietetycznymi wpływającymi na metabolizm wapnia i fosforu. U opisywanego pacjenta nie stwierdzono żadnych objawów choroby nowotworowej ani niewydolności nerek, które mogłyby być przyczyną wapnienia przerzutowego.

Wyniszczenie u świnki morskiej mogło być spowodowane zapaleniem jelita ślepego powodującym brak apetytu i mobilizację rezerw tłuszczowych prowadzącą do zwyrodnienia tłuszczowego wątroby. Razem ze stłuszczeniem wątroby często występuje spadek pH moczu (1-3, 7).

Aby wykluczyć niezbilansowanie diety pod względem zawartości składników mineralnych, poddano analizie skład karmy. Wyniki badań wykazały, że karma była właściwa i zbilansowana, a wzajemne proporcje składników mineralnych mieściły się w zakresie wartości referencyjnych (5, 6).

Bez względu na to należy jednak brać pod uwagę dietetyczne podłoże wapnienia. W literaturze opisano zarówno wapnienie przerzutowe w hodowli świnek morskich (8), jak i związek wieku i rodzaju podawanej diety z występowaniem u nich wapnienia przerzutowego (9). W doniesieniach tych przyczyny wapnienia upatrywano w niskim stężeniu magnezu oraz wysokim fosforu i wapnia w podawanej karmie. Zazwyczaj choroba występowała u świnek w wieku powyżej roku, a pierwszym objawem klinicznym była sztywność kończyn piersiowych. Wapnienie pojawiało się często na klatce piersiowej, szczególnie nad żebrami (9). Zmiany patologiczne były widoczne razem z uogólnionym wapnieniem przerzutowym lub bez niego. Z wywiadu wiadomo było, że właściciel początkowo obserwował niewielką sztywność podczas chodzenia.

Inną możliwą przyczyną miejscowego wapnienia podskórnego może być przewlekłe zapalenie tkanki tłuszczowej (forma dystroficzna) w następstwie iniekcji lub urazu, ale wywiad i rozległość zmian u naszego pacjenta nie potwierdzały tej hipotezy.

Przyczyna znacznej liczby ognisk wapnienia podskórnego nie została ustalona, ale należy zauważyć, że mogą się one pojawić nawet bez zmian patologicznych w nerkach i innych narządach.

Podziękowanie

Dziękujemy Sandrze Wenger z Clinic for Zoo Animals, Exotic Pets and Wildlife, Uniwersytet w Zurychu, oraz Evie-Ursuli Peitzmeier za ich życzliwe wsparcie.