Począwszy od września 2011 roku na terenie Holandii, Niemiec, Belgii oraz Francji obserwowano wśród przeżuwaczy objawy choroby przebiegającej z gorączką, spadkiem mleczności, pogorszeniem kondycji, biegunką oraz zaburzeniami w rozwoju płodu. Początkowo podejrzewano typowe zakażenia występujące u przeżuwaczy endemicznie lub okresowo, jak zakażenia pestiwirusowe i herpeswirusowe, pryszczycę, chorobę niebieskiego języka oraz zakażenie wirusem gorączki z doliny Rift (Hoffmann i wsp., 2012).

Okazało się jednak, że zachorowania te powoduje nieznany dotąd wirus, a analiza jego materiału genetycznego wykazała, że nowy wirus, nazwany „Schmallenberg” (SBV) od nazwy miasta, w pobliżu którego stwierdzono pierwszy przypadek choroby, należy do rodzaju Orthobunyavirus w rodzinie Bunyaviridae. Wirusy te są głównie przenoszone przez wektory – owady należące do rodziny kuczmanów, rodzaj Culicoides. Informacja ta została podana 18 listopada 2011 przez Federalny Instytut Friedricha-Löfflera w Niemczech (Tamura, 2011; Annonim, 2012a)

W Europie od jesieni ubiegłego roku do czasu oddania manuskryptu potwierdzono 1487 przypadków zakażenia SBV u przeżuwaczy, z czego większość to zakażenia u owiec (1176), natomiast u bydła stwierdzono 283 przypadki, a u kóz 55 przypadków. Zdecydowanie największą liczbę zakażeń SBV stwierdzono w Niemczech (934 przypadki), z czego u bydła było to 115 przypadków (w tym jeden u bizona), u owiec 779 oraz u kóz 40 przypadków. Pozostałe zakażenia SBV to zakażenia na terenie Holandii, Belgii oraz Francji i Anglii (Annonim, 2012b).

Aktualnie leczenie i profilaktyka zakażenia nie są znane, brak również szczepionek. Ponieważ jest to nowa choroba, konieczne jest podjęcie prac w celu ustalenia, jakie środki zwalczania mogą być odpowiednie.

Opis przypadku

Przypadek zakażenia wirusem Schmallenberg miał miejsce na przełomie lutego i marca br. w gospodarstwie rodzinnym, liczącym 80 krów i 40 jałówek rasy czarno-białej (100% HF). Wydajność średnia za rok 2011 wynosiła 8500 l mleka/krowę. Żywienie zwierząt prowadzone jest od lat w oparciu o kiszonkę z kukurydzy i traw. Od ponad 40 lat w tym gospodarstwie prowadzona jest sztuczna inseminacja, a porody nie wymagały nigdy interwencji lekarskiej, podobnie wysoka jest przeżywalność cieląt, wynosząca 100%. Gospodarstwo to jest wolne od gruźlicy, brucelozy, enzootycznej białaczki oraz herpeswirusa bydła typu 1 (BHV-1). Zakażenie wirusem wirusowej biegunki bydła (BVDV) jest zwalczane od 15 lat poprzez regularnie prowadzone szczepienia, a od stycznia 2011 także badanie nowo narodzonych cieląt w kierunku trwałych zakażeń tym wirusem. W latach 2008-2009 prowadzone było w tym gospodarstwie szczepienie przeciwko chorobie niebieskiego języka (BTV) serotyp 8.

Ryc. 1. Wrodzone wielostawowe przykurcze poronionego płodu cielęcia.

Ryc. 2. Skolioza, wodogłowie i wybroczyny poronionego płodu.

W gospodarstwie tym nie obserwowano objawów, które mogłyby wskazywać na zakażenie wirusem Schmallenberg, tj. podwyższenia temperatury do 40°C, przejściowej biegunki oraz spadku mleczności (do 50%). Po wystąpieniu jednego przypadku związanego z izolacją u płodu SBV w dalszym okresie nie obserwowano ponownie opisanych objawów chorobowych. Zmiany, które pojawiły się nagle, dotyczyły jedynie poronionego płodu, u którego stwierdzono wygięcie kończyn (artrogrypozę), torticollis, zesztywnienie stawów, deformację głowy (wodogłowie) i znacznego stopnia uszkodzenia rdzenia kręgowego. Budowa anatomiczna poronionego płodu była prawidłowa, poza wymienionymi zmianami (ryc. 1, 2).

Pobrany materiał (narządy wewnętrze płodu) przesłany do badań laboratoryjnych potwierdził obecność materiału genetycznego wirusa Schmallenberg. Badanie to wykonano jedyną dostępną techniką diagnostyczną real time PCR.

Opisany przypadek był jedenastym przypadkiem potwierdzonym w Szlezwik-Holsztynie, a drugim w powiecie Ditmarch.

Zgodnie z zaleceniami służb weterynaryjnych krajów europejskich, należy starannie monitorować chorobę i krążenie wirusa, a hodowcy i lekarze weterynarii powinni zachować środki ostrożności podczas pracy ze zwierzętami, szczególnie przy kontakcie z poronionymi płodami.

W sprawie sytuacji występowania wirusa Schmallenberg Komisja Europejska wspólnie z państwami członkowskimi Unii Europejskiej wydała w dniu 17 lutego 2012 oświadczenie, w którym wskazano na niskie prawdopodobieństwo zakażenia ludzi oraz to, że wirus ten nie znajduje się na liście chorób OIE, tak że nie podlega zgłaszaniu w UE ani nie jest objęty szczególnymi standardami i restrykcjami OIE, mimo że występowanie ma charakter endemiczny w wielu miejscach na świecie (Annonim, 2012a).