Nowotwory prącia i napletka są rzadkością, niemniej jednak u koni występują częściej w porównaniu z innymi gatunkami zwierząt. Typem dominującym jest rak płaskonabłonkowy (ok. 17,9% wszystkich nowotworów) (1), ale stwierdzane są również brodawczaki, czerniaki, włókniakomięsaki oraz sporadycznie chłoniaki, tłuszczaki, gruczolakoraki (2, 3). Większość z nich lokalizuje się na żołędzi prącia (4).

Nie wykazano predyspozycji rasowych do występowania zmian nowotworowych prącia, częściej jednak są one rozpoznawane u kuców oraz ras z niepigmentowaną skórą narządów płciowych zewnętrznych (appaloosa, american paint horse) (5). Najczęściej chorobę stwierdzano u koni w wieku około 12 lat, według doniesień Markela i wsp. (6), lub późniejszym (17,4-19,5 roku) (7).

Najczęściej stwierdzany rak płaskonabłonkowy jest nowotworem o umiarkowanej złośliwości. Komórki nowotworowe obecne w ciele jamistym prącia mogą jednak migrować wraz ze strumieniem krwi, dając przerzuty, głównie w wątrobie i płucach. W badaniach histopatologicznych u koni wielokrotnie wykazano przekształcenie się brodawczaków w raka płaskonabłonkowego, co nasuwa hipotezę o udziale czynnika pośredniego, którym jest papillomawirus, odmienny jednak od typu wywołującego brodawczaki skóry (8).

Zmianami towarzyszącymi nowotworzeniu są owrzodzenia oraz odczyn tkanek miękkich w zaatakowanej okolicy. Dlatego też objawy najczęściej zgłaszane przez właścicieli koni to ropne lub krwawe wypływy z jamy napletkowej oraz zaburzenia w oddawaniu moczu. W stadium początkowym można zaobserwować niewielkie, trudno gojące się rany na skórze, ulegające następnie owrzodzeniu i kalafiorowatemu rozrostowi. W większości przypadków szczegółowe badanie okolicy, zwłaszcza palpacyjne, jest możliwe dopiero po premedykacji (np. detomidyna 0,01 mg/kg m.c.). Acepromazyna powoduje głębszą relaksację mięśnia wciągacza prącia, co może stać się bezpośrednią przyczyną powstania stulejki lub zadzierzgnięcia prącia (9).