Niewiele chorób zakaźnych zwierząt sprawia przy zwalczaniu tak wiele kłopotów administracyjnych i logistycznych jak obecnie afrykański pomór świń (ASF) na świecie i w Polsce. Wydawałoby się, że ASF łatwo będzie zlikwidować lub maksymalnie ograniczyć, ponieważ w Europie tylko dziki i świnie są podatne na zakażenie wirusem ASF i chorują, a przy tym wszystkie kraje dysponują regulacjami prawnymi, które umożliwiły zlikwidowanie wielu groźnych chorób zakaźnych zwierząt.

Poza Europą wirus ASF atakuje oprócz świń i dzików tylko guźce (Phacochoerus aethiopicus), dzikie świnie buszu (Potamochoerus porcus) i duże świnie leśne (Hylochoerus meinertzhageni), u których zakażenie ma z reguły bezobjawowy charakter. W Europie rezerwuarem wirusa są dziki, ponadto na Półwyspie Iberyjskim i w Afryce rezerwuarem oraz wektorem ASF są kleszcze z rodzaju Ornithodoros, zwłaszcza O. moubata i O. erraticus (19). Komary i bolimuszka jesienna (Stomoxys calcitrans) są mechanicznymi przenosicielami wirusa ASF przez dwa dni (15). ASF znajduje się na liście chorób podlegających obowiązkowi zgłaszania do Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE) (14), a w Polsce podlega obowiązkowi zwalczania (21).

Epidemiologia

ASF występuje w Afryce subsaharyjskiej i endemicznie według OIE w Belgii, na Węgrzech, w Bułgarii, na Łotwie, w Mołdawii, Rumunii, Rosji, Ukrainie, Estonii, we Włoszech, na Litwie i w Polsce. W Europie choroba po raz pierwszy pojawiła się w 1957 r. u świń w Portugalii, do której została zawleczona z Angoli. W Polsce ASF występuje od 17 lutego 2014 r. (16, 17). Wirus ASF został zawleczony do Polski z Białorusi przez migrujące dziki. Endemiczne występowanie wirusa u dzików bardzo utrudnia likwidację choroby (12).

Zakażenie szerzy się u dzików przez bezpośrednie kontakty z krwią, innymi płynami zakażonych osobników, zwłokami, ziemią wokół i pod zwłokami zwierząt padłych. Największe ilości wirusa zawiera aerozolowa wydzielina z górnych dróg oddechowych i kał zakażonych zwierząt. W szerzeniu się choroby kontakt ze zwłokami i skażonym środowiskiem odgrywa ważniejszą rolę aniżeli kontakty z chorymi zwierzętami. Dlatego też szybkie usuwanie i dekontaminacja zwłok, a także odkażenie środowiska wokół nich mają tak duże znaczenie w zwalczaniu ASF u dzików. EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) zwraca także uwagę na możliwość rozwleczenia wirusa ASF przez myśliwych i środki transportu, a nawet psy myśliwskie, a w Afryce i na Półwyspie Iberyjskim przez kleszcze – przenosiciele wirusa.