CRD (ang. chronic respiratory disease, przewlekła choroba układu oddechowego) szczurów, zwana także mykoplazmozą szczurów, jest zakaźną i zaraźliwą chorobą układu oddechowego. Polietiologiczny charakter zakażenia w połączeniu ze zmianami strukturalnymi w obrębie płuc powoduje trudności w leczeniu, co często skutkuje nawrotami choroby. Opisywana jednostka kliniczna jest zależna od warunków środowiska, w jakich bytuje zwierzę. Niniejszy artykuł stanowi podsumowanie dotychczasowej wiedzy na temat etiologii, leczenia i zapobiegania CRD. Autorzy zawarli też własne spostrzeżenia kliniczne oparte na wieloletnim doświadczeniu z pacjentami chorymi na tę najbardziej popularną chorobę zakaźną szczurów.

Wstęp

Choroby układu oddechowego tła polietiologicznego są dużym problemem we współczesnej medycynie weterynaryjnej. Z uwagi na trudności związane z leczeniem oraz przewlekły i nawracający charakter stanowią wyzwanie dla lekarzy i osób zajmujących się obsługą zwierząt. Przykładem wspomnianych jednostek klinicznych jest zespół oddechowy bydła i świń, zakażenia układu oddechowego u królików hodowlanych, kaszel psiarniowy u psów i częściowo także kaliciwiroza kotów. Spore problemy w hodowli szczurów, zarówno amatorskiej, jak i laboratoryjnej, stanowi CRD, zwane też mykoplazmozą lub mykoplazmowym zapaleniem płuc. Podobnie jak wszystkie wymienione jednostki kliniczne występujące u innych zwierząt, CRD jest zakaźną, zaraźliwą chorobą tła polietiologicznego, choć można wyróżnić zestaw głównych patogenów (major pathogens). Tak jak w przypadku wspomnianych chorób, rozwój CRD również zależy w dużym stopniu od warunków środowiskowych. Stres, nadmierne zagęszczenie, brak kwarantanny przy wprowadzaniu nowych zwierząt, złe warunki zoohigieniczne, w szczególności jakość powietrza, a nawet rodzaj diety mają wpływ na częstość zachorowań, stopień nasilenia objawów klinicznych, rokowanie oraz śmiertelność.

Etiologia

CRD jest potocznie nazywane mykoplazmozą szczurów, ponieważ wspomniany mikroorganizm jest obecny niemal w każdym przypadku zachorowania, odgrywa też bardzo istotną rolę w rozwoju zakażenia. Mycoplasma pulmonis występuje także w układzie oddechowym zdrowych szczurów jako komensal lub oportunista. Rozwój zakażenia jest zależny od różnych czynników (środowiskowych, genetycznych) wpływających na status immunologiczny zwierzęcia, jak również od zdolności różnych szczepów M. pulmonis do przechodzenia w formy zjadliwe. Warto jednak pamiętać, że istnieje ponad 14 zarazków, które mogą spowodować rozwój albo nasilenie objawów klinicznych w układzie oddechowym szczurów. Zostały one sklasyfikowane jako główne (major pathogens) i dodatkowe (minor pathogens). Do pierwszej grupy należą: M. pulmonis, wirus Sendai oraz CAR Bacillus (Cilia Associated Respiratory Bacillus) (1, 3, 6, 8). Do drugiej grupy zalicza się między innymi Streptococcus pneumoniae, Corynebacterium kutscheri, koronawirusy, adenowirusy, Klebsiella pneumoniae, Pasteurella pneumotropica, Bordetella bronchiseptica (2).