Drobnoustroje wywołujące mastitis są klasyfikowane w zależności od źródła zakażenia. Jeżeli to wymię jest źródłem infekcji, patogeny określamy jako zakaźne, a jeżeli środowisko – jako środowiskowe (19). W ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci nastąpił spadek częstości występowania zakaźnego mastitis, a jednocześnie notuje się wzrost zapadalności na mastitis środowiskowe (12, 21). W fermach mlecznych większość przypadków klinicznego zapalenia gruczołu mlekowego jest wywoływana przez bakterie pochodzenia środowiskowego (18).

Do zakażenia gruczołu mlekowego dochodzi zwykle drogą galaktogenną, czyli przez kanał strzykowy. Ma to miejsce albo w trakcie doju (drobnoustroje zakaźne), albo poza dojem – w przypadku drobnoustrojów środowiskowych (2, 19).

Aspekty ogólne

Główne rezerwuary patogenów środowiskowych to niewykorzystany lub zużyty materiał ściółkowy i kał bydlęcy (1, 12). Z odchodami bydlęcymi wydalane są nie tylko pałeczki E. coli, ale także paciorkowce środowiskowe (na przykład Streptococcus uberis), które są często szeroko rozpowszechnione w środowisku fermy mlecznej (8, 19). Zanieczyszczenie kałem zamienia nie tylko ściółkę, ale także korytarze, drogi ruchu i kanały gnojowe w źródła patogenów środowiskowych (12). Mikroorganizmy te wykorzystują materiał organiczny jako pożywkę (9). Oprócz pożywki drobnoustroje do swego rozwoju wymagają także korzystnej temperatury, wilgoci oraz odpowiedniej kwasowości, oscylującej w zakresie średnich wartości pH (2). Jeżeli którykolwiek z powyższych czterech wymogów nie jest spełniony, wzrost bakterii jest ograniczony. Przykładowo – jeśli stanowisko jest bardzo suche, zmniejszy się szansa na wystąpienie mastitis, podobnie jak w przypadku stosowania produktów, które prowadzą do bardzo wysokiego pH (2). Warto też dodać, że chociaż bakterie z grupy coli nie tolerują przesuszenia, nie rozwijają się także one w warunkach zimnych, beztlenowych, które mogą czasami powstawać w rażąco zanieczyszczonej ściółce lub gnojowicy. Prawdopodobnie tłumaczy to, dlaczego wygląd ściółki nie jest wiarygodnym wskaźnikiem zawartości pałeczek z grupy coli (10).

Drobnoustroje środowiskowe są rutynowo izolowane ze ściółki, obornika, ścian, kurzu, żłobów, paszy oraz wody (13, 14, 19, 21). W takich izolatach przeważają wprawdzie bakterie z grupy coli i paciorkowce, w środowisku krów znajduje się jednak wiele...

Kluczem do ograniczenia środowiskowego zapalenia gruczołu mlekowego w stadzie do poziomu akceptowalnego ekonomicznie jest zmniejszenie narażenia strzyków krów na patogeny (9, 21). Obok kubków udojowych, materiały ściółkowe to ta część środowiska, ...