MAGWET
ZALOGUJ
MAGWET
Zobacz też >
WETERYNARIA PO DYPLOMIE
Prenumeruj
Odnów Subskrypcję
Prenumeruj
Zostań członkiem społeczności
MAGWET
Czasopisma
Magazyn Weterynaryjny Weterynaria po Dyplomie
Praktyka
Kliniczna
Anestezjologia Behawioryzm Chirurgia Choroby wewnętrzne Choroby zakaźne Dermatologia Diagnostyka laboratoryjna Diagnostyka obrazowa Endokrynologia Farmakologia i toksykologia Gastroenterologia Geriatria Hematologia Kardiologia Laryngologia Nefrologia i Urologia Neurologia Okulistyka Onkologia Ortopedia Parazytologia Rehabilitacja Rozród Stany nagłe Stomatologia Żywienie
Gatunki
Małe zwierzęta Konie Przeżuwacze Świnie Ptaki Zwierzęta egzotyczne Zwierzęta dzikie
Zarządzanie
Praktyką
Prawo Psychologia Zarządzanie
Wydarzenia
Kongresy POLECAMY Webinaria
Filmy
Sklep
Koszyk
0
ZALOGUJ
Zaloguj
Zarejestruj

Farmakologia i toksykologia

Kliniczne aspekty stosowania oksytocyny u ludzi i u zwierząt

16/03/2018

Artykuł ukazał się
Magazyn Weterynaryjny
2015
01

Farmakologia

Kliniczne aspekty stosowania oksytocyny u ludzi i u zwierząt

Prof. dr hab. Bogdan Feliks Kania1

dr hab. Danuta Wrońska2

1 Katedra Biotechnologii Zwierząt,

Uniwersyteckie Centrum Medycyny Weterynaryjnej UJ-UR w Krakowie

2 Katedra Fizjologii i Endokrynologii Zwierząt, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt UR w Krakowie

1 e-mail: b.kania@ur.krakow.pl

Oksytocyna (OT) jest neuropeptydem naczyniowym syntetyzowanym głównie w jądrach przykomorowym i nadwzrokowym podwzgórza. Na obwodzie OT działa na procesy fizjologiczne układu rozrodczego prowadzące do indukcji skurczów macicy i pobudzenia wydzielania mleka (1). Oksytocyna uwalniana jest w odpowiedzi na fizjologiczne i psychologiczne stresory, jak również w reakcji na różne bodźce socjalne (2, 3). Pobudzając swoiste receptory (OTR), wpływa na zachowania motywacyjne zarówno ludzi, jak i zwierząt.

Summary

Clinical aspects of oxytocin administration in humans and animals

The posterior pituitary neuropeptide oxytocin as one of two neurohypophyseal hormones (along with vasopressin) is an important regulator of feeding, grooming and responses to nocifensive stimuli and stress in a variety of rodents, sheep and primates, including humans. It also modulates the function of CNS structures that are significant to the regulation of behavior, social cognition and sexual behavior, such as: affiliation, including mating, pair bonding or parenting behaviors (maternal aggression for example). The CNS effects of oxytocin are regulated by gonadal steroid hormones, particularly estrogen. Oxytocin might also be involved in the etiology and expression of neuropsychiatric disorders, e.g. schizophrenia, depression or neurodegenerative disorders such as Alzheimer’s and Parkinson’s diseases.

Key words: oxytocin, stress, pain, anxiety, social and sexual behavior


Rozmieszczenie receptorów OT w mózgu jest wysoce swoiste u poszczególnych gatunków i koresponduje z ekspresją zachowań socjalnych, takich jak więzy między osobnikami (4, 5) i motywacje (2). Lokalizacja receptorów OTR w dopaminergicznym układzie korowo-mezolimbicznym plasuje OT na idealnej pozycji do modulowania szeroko pojmowanych zachowań motywacyjnych, między innymi zachowań macierzyńskich, łączenia się osobników w pary, zachowań seksualnych, zachowań między partnerami, między rodzicami i dziećmi, poznania socjalnego, gromadzenia informacji socjalnych (6), lęku, strachu, agresji czy stresu (7, 8).

Small 23019

Ryc. 1. Troskliwa opieka nad potomstwem i przywiązanie do niego świadczą o odpowiednim uwalnianiu oksytocyny w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym matki.

W minionym wieku uważano OT za ważny hormon socjalny i rozrodczy. Wcześniejsze badania uznawały ten hormon za główny peptyd podwzgórza, pobudzający laktację i skurcze mięśniówki gładkiej macicy w czasie porodu (1). Wyniki prac z ostatnich lat wskazują natomiast na jej zdolność do ułatwiania różnorakich aktywności socjalnych i reprodukcyjnych – od łączenia się osobników w pary do zachowań opiekuńczych matki, jej agresywności poporodowej oraz zachowań seksualnych u ludzi i zwierząt („hormon rozkoszy i szczęścia”) (2, 9).

OT wpływa również na ośrodkowe reakcje dopaminergiczne związane z zachowaniami niesocjalnymi, w tym takimi jak zachowania typowe dla narkomanii (tj. samostosowanie narkotyku, tolerancja i uzależnienie – 10) czy stres (11). Oksytocyna może mieć swój udział w mechanizmach promujących zachowania opiekuńcze i adaptacyjne oraz jako seksualny „klucz” do sukcesów reprodukcyjnych organizmu. Poznanie kolejnych mechanizmów neurobiologicznych OT pozwoliło ustalić dodatkowo, że OT bierze udział w uzależnieniu od leków (tzw. głód lekowy), w etiopatogenezie autyzmu, depresji, schizofrenii oraz reakcji na ból i stres (12).

Działanie OT w bólu i w stresie

Small 23022

Ryc. 2. Lokalizacja i struktury układu limbicznego.

Powszechnie uważa się, że czynnik stresogenny, niezależnie od swego charakteru, aktywuje oś podwzgórzowo-przysadkowo-korowo-nadnerczową (HPA) oraz oś sympatyko-rdzeniowo-nadnerczową (SAA). Efektem tych pobudzeń jest nasilone uwalnianie glikokortykosteroidów nadnerczowych (szczególnie kortyzolu) oraz katecholamin [epinefryny (E) i norepinefryny (NE)], odpowiednio z kory i rdzenia nadnerczy. Jednym z czynników wyzwalających stres jest ból, zarówno ten o charakterze fizycznym, jak i chemicznym lub psychicznym. Wiadomo jednak, że ogólna reakcja na działania czynnika stresowego jest o wiele bardziej skomplikowana i dotyczy zmian w aktywności ośrodkowych struktur dopaminergicznych układu motywacyjnego i ruchowego (motorycznego). Na plan pierwszy wysuwają się zmiany stężeń dopaminy w strukturach motywacyjnych.

Small 23023

Ryc. 3. Rozmieszczenie receptorów dla oksytocyny w mózgowiu. Kolor czerwony – największa koncentracja.

Dopamina jest uwalniana w reakcji na czynniki stresowe o charakterze psychicznym i fizjologicznym. Zakres uwalnianych stężeń zależy w dużym stopniu od płci, zmienności osobniczych, w tym różnic genetycznych. Okazało się bowiem, że w stresie uwalniana jest również oksytocyna, która wykazuje cechy anksjolityku, działa przeciwstresowo via receptory swoiste, zarówno ośrodkowo, jak też obwodowo (13). U ssaków w stresie psychogennym OT uwalniana jest zarówno w mózgu, jak i na obwodzie (3). Wprawdzie rola endogennej OT w biologii stresu jest mało poznana, zwłaszcza w stresie przewlekłym, zastosowanie jej jako substancji egzogennej znosi jednak ostre pobudzenie osi HPA u naczelnych i gryzoni (14) oraz zmniejsza uwalnianie kortyzolu – głównego mediatora neuroendokrynnego reakcji stresowej.

Small 23024

Ryc. 4. Oksytocyna i argininowa wazopresyna (AVP) modulują aktywność jądra środkowego ciała migdałowatego. AVP pobudza część centralną, pobudzenie części bocznej jest hamowane przez GABA.

Te teoretyczne przesłanki skłoniły neurobiologów do uznania OT za modulator bólu i stresu i zastosowania jej samej bądź jej agonistów w warunkach klinicznych. Okazało się bowiem, że u szczurów samców w stresie spowodowanym forsownym 10-minutowym pływaniem dochodzi do zwiększenia uwalniania OT (o 200%), glutaminianu (o 100%), asparaginianu (o 170%) oraz GABA (o 133%) w środkowej części ciała migdałowatego – centralnej strukturze zawiadującej procesami wyzwalania emocji i reakcji stresowej (ryc. 4).

Rola oksytocyny w zachowaniach socjalnych i behawioralnych

Oprócz tego, że oksytocyna uwalniana jest z tylnego płata przysadki do krwi obwodowej, wiadomo, że uwalnia się też w wielu innych strukturach mózgu związanych z zachowaniami społecznymi i socjalnymi (15). OT, działając ośrodkowo, ułatwia powstawanie więzi matka–dziecko oraz formowanie się par u różnych ssaków (16). Zastosowana ośrodkowo, ma też działania uspokajające (17), a zablokowanie genu OT nasila lęk (18).

Small 23056

Tabela I. Zachowania regulowane przez oksytocynę

następna strona>
1 2 >
OSTATNIO DODANE
Komu pomóc?
Sąsiedzi rozmawiają o ASF
Herpeswirus krąży nad Europą
POLECANE ARTYKUŁY
Farmakologia i toksykologia
Opioidowa farmakoterapia bólu okołooperacyjnego u psów i kotów
Farmakologia i toksykologia
Co lekarz weterynarii powinien wiedzieć o produktach z konopi
Farmakologia i toksykologia
Grapiprant – nowatorski lek przeciwbólowy w medycynie weterynaryjnej
Farmakologia i toksykologia
Wywoływanie wymiotów u psa – przypadek kliniczny
Farmakologia i toksykologia
Bezpieczna dekontaminacja żołądka u psów z podejrzeniem zatrucia
Farmakologia i toksykologia
Wybrane immunostymulatory pochodzenia naturalnego – mechanizm działania i zastosowanie
Farmakologia i toksykologia
Robenakoksyb i inne niesteroidowe środki w leczeniu bólu u małych zwierząt
Farmakologia i toksykologia
Librela – nowość w weterynarii: przeciwciało monoklonalne dla psów z OA
NEWSLETTER
OBSERWUJ NAS NA
NASZE PUBLIKACJE
  • Magazyn Weterynaryjny
  • Zamów prenumeratę
  • Weterynaria po Dyplomie
  • Zamów prenumeratę
  • Czytaj on-line Magazyn Weterynaryjny
  • Czytaj on-line Weterynaria po Dyplomie
  • Filmy
  • Rada Programowa Magazynu Weterynaryjnego


AKADEMIA PO DYPLOMIE WETERYNARIA
  • Termin i miejsce
  • Program
  • Koszty uczestnictwa
  • Rejestracja online


POMOC
  • Polityka prywatnosci
  • Zadaj pytanie
  • Logowanie i rejestracja
  • Regulamin
  • Metody płatności
  • Regulamin publikowania prac
  • Filmy Pomoc
  • Kontakt


KONTAKT

Medical Tribune Polska Sp. z o.o.
ul. Powązkowska 44C
01-797 Warszawa
NIP: 521-008-60-45


801 044 415
+48 (22) 444 24 44
kontakt@magwet.pl
Nr konta: 13 1600 1068 0003 0102 0949 9001

Kontakt w sprawie reklam: magwet-reklama@medical-tribune.pl

Anuluj