Co lekarz weterynarii powinien wiedzieć o produktach z konopi
dr n. wet. Wojciech Karlik
Zakład Farmakologii i Toksykologii, Katedra Nauk Przedklinicznych, Instytut Medycyny Weterynaryjnej SGGW, Warszawa
W ostatnich latach dużo mówi się o marihuanie leczniczej. Wzrost zainteresowania marihuaną wynika przede wszystkim ze zmian w prawie, które w wielu krajach świata zezwala obecnie na uprawę konopi siewnych i stosowanie przetworów z konopi na własny użytek. Na fali zwiększonego zainteresowania dotychczas „zakazanym owocem” pojawiło się w Internecie wiele danych, które niekiedy są nieścisłe lub nieprawdziwe. Ponieważ Internet jest w dzisiejszych czasach głównym źródłem informacji, także dla właścicieli zwierząt, warto uporządkować swoją wiedzę lekarską na temat marihuany leczniczej i ogólnie produktów z konopi.
Na wstępie podkreślę, że celem tego artykułu nie jest przegląd literatury. Odnośniki do literatury podaję tylko wówczas, gdy praca dotyczy psa lub kota. Osobom, które chcą się zapoznać z aktualnym stanem wiedzy na temat produktów z konopi, polecam profesjonalny, przeznaczony dla lekarzy przegląd literatury naukowej na temat działania kanabinoidów, opublikowany przez rząd Kanady w związku ze zwiększeniem dostępu obywateli do uprawy i stosowania konopi. Przegląd ma 260 stron i obejmuje 1661 pozycji literatury (1).
Produkty z konopi
Konopie (Cannabis L.) to rośliny uprawiane od bardzo dawna ze względu na trzy główne cechy: 1) obecność włókien, które można wykorzystać do produkcji tkanin, 2) obecność oleju w nasionach, 3) obecność substancji halucynogennych w żywicy wydzielanej na włoskach gruczołowych, głównie kwiatostanów żeńskich.
Farmakologię interesują przede wszystkim substancje zawarte w żywicy, gdyż są charakterystyczne dla konopi. Warto jednak podkreślić, że olej z nasion jest również bardzo interesujący, jeśli myśli się o produktach dla zwierząt. W świadomości społecznej istnieją dwa podstawowe produkty z konopi: ziele (w różnej postaci) i olej.
Olej otrzymywany z nasion konopi siewnych zawiera głównie wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-6 (kwas linolowy, gamma-linolenowy), w mniejszej ilości omega-3 (alfa-linolenowy) i jednonienasycony kwas oleinowy. Olej z nasion jest nietrwały. W wyniku utleniania szybko przyjmuje formę stałą, dlatego jest często mieszany z innymi olejami roślinnymi. Ma bardzo szerokie zastosowanie w przemyśle chemicznym. W zakresie prozdrowotnym olej ten stosowany jest doustnie oraz miejscowo na skórę. Olej z nasion, jeśli jest właściwie wyprodukowany, nie zawiera substancji psychoaktywnych.
Z kolei w żywicy wydzielanej na włoskach gruczołowych kwiatostanów żeńskich znajdują się przede wszystkim fitokanabinoidy i terpeny. Żywica jest też obecna w owocach i liściach. Fitokanabinoidy zostały odkryte tylko w konopiach, dlatego to te związki leżą w centrum zainteresowania farmakologii. Fitokanabinoidy uzyskuje się z żywicy w wyniku wytrawiania rozpuszczalnikami organicznymi. W celu zachowania ich trwałości i łatwiejszego stosowania otrzymane wyciągi przed wprowadzeniem na rynek rozpuszcza się w olejach. Popularna nazwa tego produktu to olej z konopi.
W żywicy konopi wykryto ponad 100 fitokanabinoidów, z których najlepiej poznane i jednocześnie dominujące w składzie to delta-9-tetrahydrokanabinol (THC), kwas tetrahydrokanabinolowy (THCA), kanabidiol (CBD) i kanabinol (CBN).
Działanie psychoaktywne żywicy konopi, które jest najbardziej interesujące (w aspekcie pozytywnym i negatywnym), wynika z obecności THC. Związek ten dominuje w wyciągach z kwiatostanu i niewątpliwie jego obecność w surowcu jest niezbędna, aby osiągnąć większość działań farmakologicznych, jakie przypisuje się żywicy z konopi. Z drugiej strony działanie psychoaktywne nie jest pożądane w większości zastosowań oleju z żywicy konopi, również ze względu na ograniczenia prawne w obrocie produktami o wysokiej zawartości THC. Z tych względów wytwarza się obecnie wyciągi, które nie zawierają THC i w których dominuje CBD. CBD nie ma działania psychoaktywnego, obrót nim nie jest ograniczany przepisami prawa, a jednocześnie wykazuje on przynajmniej niektóre działania charakterystyczne dla oleju z żywicy. W zasadzie nie produkuje się wyciągów bogatych w fitokanabinoidy inne niż THC i CBD (także dlatego, że pozostałych kanabinoidów jest w żywicy zdecydowanie mniej). Stąd na rynku możemy spotkać oleje THC, oleje CBD i oleje THC + CBD. Oleje określane jako CBD nie powinny zawierać THC lub zawierają THC na poziomie dopuszczonym przez prawo.
Jak widać, nazwę „olej z konopi” lub „olej konopny” stosuje się powszechnie do zupełnie różnych produktów uzyskiwanych z konopi. Oczywiście powinno się używać precyzyjnego języka i mówić o oleju z nasion konopi i o oleju z kwiatostanu (lub ziela) konopi, a lepiej wyciągu olejowym z żywicy konopi. Stosowanie nazwy „olej” połączonej z nazwą kanabinoidu, który dominuje w produkcie (na przykład olej CBD lub olej THC + CBD), wydaje się jednoznaczne, ponieważ olej z nasion nie zawiera kanabinoidów.
Warto pamiętać o tym podwójnym znaczeniu nazwy „olej z konopi”. W Internecie można natknąć się na produkty dla ludzi i zwierząt przeznaczone do stosowania doustnego, w których składzie jest olej z konopi, tylko nie wiadomo jaki. Może być też produkt, w którym olej z nasion połączony jest z olejem z żywicy. Taki produkt ma inne działanie niż zawierający tylko olej z nasion lub tylko olej z kwiatostanu.
Na rynku mamy jeszcze marihuanę i haszysz. Marihuana to surowiec składający się z suszonych lub sfermentowanych kwiatostanów (czasami z dodatkiem liści) konopi bogatych w substancje psychoaktywne, w tym THC lub THCA. Marihuana z definicji musi być surowcem bogatym w substancje psychoaktywne z grupy kanabinoidów, w których dominuje THC lub THCA. Nie ma marihuany bez THC. Warto jednak wiedzieć, że marihuana może być różnie definiowana w aktach prawnych w poszczególnych krajach. Czasami definicja prawna marihuany jest sztucznie rozszerzana na całą roślinę, bez względu na to, czy dany fragment rośliny może być źródłem THC, czy też nie. Do definicji marihuany wprowadza się nawet nasiona, z których można wyhodować konopie zawierające THC, i wszystkie produkty z takich konopi. Czytając prace z USA na temat konopi, trzeba mieć na uwadze, że marihuana może oznaczać całe konopie bez związku z zawartością THC lub tylko te części roślin, w których zawartość THC jest większa niż 0,3%. Dlatego w Internecie można spotkać marihuanę leczniczą dla psów niezawierającą THC.
