16/03/2018
dr n. biol. Agata Józefiak1
Mariusz Woźniak2
prof. dr hab. Jędrzej M. Jaśkowski1
dr n. biol. Agata Józefiak
Mariusz Woźniak
prof. dr hab. Jędrzej M. Jaśkowski
MERS (ang. Middle East Respiratory Syndrome) jest nową chorobą wirusową atakującą głównie układ oddechowy, wywoływaną przez wirus MERS-CoV (ang. Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus). Wirus ten należy do rodziny Coronaviridae, rodzaj Betacoronavirus. Początkowo był kojarzony z zespołem ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej – SARS (ang. Severe Acute Respiratory Syndrome), dalsze badania wykazały jednak, że koronawirusy wywołujące te choroby są różne.
MERS – should we be afraid?
MERS (Middle East Respiratory Syndrome) is a viral disease of the respiratory system caused by novel coronavirus (nCoV). It can be contagious to both animals and humans. Initially, it was linked to SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome); however, further analysis led to the finding that the virus is a new previously unknown coronavirus. It was first described in 2012 in Saudi Arabia and was very quickly found in European countries. It is believed that camels are the most likely source of the virus.
Key words: MERS, nCoV, animals
MERS-CoV wywołuje u ludzi choroby układu oddechowego o zróżnicowanym nasileniu – od łagodnych po zagrażające życiu. Większość przypadków śmiertelnych dotyczyła osób powyżej 60. roku życia, z obniżoną odpornością i(lub) z innymi chorobami. Okres inkubacji choroby wynosi od 2 do 14 dni. Objawy zazwyczaj są nieswoiste i obejmują głównie gorączkę, kaszel, ból gardła, duszność, ból mięśniowy, ból w klatce piersiowej. Rzadziej notowano dreszcze, palpitacje i splątanie. Mogą występować również objawy ze strony układu pokarmowego, takie jak biegunka, wymioty oraz bóle brzucha. Wirus atakuje jednak przede wszystkim dolne drogi oddechowe. Śmierć następuje najczęściej wskutek postępującej niewydolności oddechowej lub niewydolności wielonarządowej. Nierzadko stwierdzano ostrą niewydolność nerek. Wiele zachorowań cechuje się łagodniejszym przebiegiem lub nawet brakiem objawów.
Ryc. 1. Mapa potwierdzonych zachorowań na MERS na świecie według rejestru WHO (2015) wraz z potwierdzonymi przypadkami identyfikacji MERS-CoV u zwierząt.
Od czerwca 2012 roku, kiedy to po raz pierwszy potwierdzono MERS, do kwietnia 2015 roku zakażenia notowano głównie na Półwyspie Arabskim. Arabia Saudyjska nadal zajmuje pierwsze miejsce pod względem liczby zachorowań na MERS. Większość nowych przypadków jest powiązanych z podróżami na Półwysep Arabski. W maju tego roku zidentyfikowano pierwszy przypadek MERS w Republice Korei i w bardzo krótkim czasie wykryto tam kolejne, związane na ogół z podróżami do krajów Bliskiego Wschodu. Zdecydowanie mniejszą liczbę zachorowań związanych z podróżami na Półwysep Arabski (pojedyncze przypadki) stwierdzono u obywateli państw europejskich, takich jak Wielka Brytania, Francja, Włochy, Grecja, Holandia, Niemcy, Austria (WHO, 2015). Polska nadal pozostaje krajem wolnym od MERS (ryc. 1).
Ogółem do tej pory zachorowania na MERS potwierdzono w 26 krajach. Według danych WHO z dnia 7 lipca 2015 roku na całym świecie potwierdzono do tej pory 1368 przypadków MERS, w tym przynajmniej 487 śmiertelnych (WHO, 2015).
Pewną grupę przypadków stanowią zakażenia szpitalne pracowników służby zdrowia, są one jednak zdecydowaną mniejszością w odniesieniu do zachorowań powiązanych z podróżami na Półwysep Arabski. Kolejna grupa to zakażenia w środowisku rodzinnym. Przenoszą się one najprawdopodobniej drogą kropelkową oraz poprzez kontakt bezpośredni. Inną możliwość zakażenia osób z tej samej rodziny może stanowić styczność z tym samym źródłem zakażenia (Al-Tawfiq, 2014).
Zakażenia wirusem MERS-CoV cechuje bardzo duża śmiertelność (ponad 1/3 zakażonych pacjentów zmarła) oraz stosunkowo mała zaraźliwość. Stwierdzano transmisję zarazka w warunkach domowych – między członkami rodziny – oraz w warunkach szpitalnych, występuje ona jednak w ograniczonym zakresie i jest nieregularna. Mimo stosunkowo niskiej zakaźności wirus nadal utrzymuje się w populacji ludzi. Nie ustalono dotąd jednoznacznej przyczyny tego zjawiska.
Jak wspomniano, większość zachorowań na MERS spoza terenu Arabii Saudyjskiej i jej okolic jest bezpośrednio związana z pierwotnym przypadkiem zlokalizowanym w ognisku choroby. Według danych ECDC z 30 kwietnia 2014 r., w Europie zgłoszono 10 przypadków MERS, w tym dwa śmiertelne (jeden przypadek śmiertelny zgłoszono w Niemczech) (ECDC, 2014). Oba dotyczyły pielgrzymów, którzy przybyli do Niemiec z Mekki i Medyny w Zjednoczonym Królestwie Arabii Saudyjskiej (Fanoy, 2014). Fakt ten wywołał duże zaniepokojenie związane z możliwością masowego, globalnego rozprzestrzenienia się wirusa wskutek corocznych pielgrzymek wyznawców islamu do Mekki (Hadżdż). Zgromadzenie to jest uznawane za jedno z największych na świecie. Przeprowadzone na ten temat badania nie potwierdzają jednak związku między Hadżdżem a wzrostem zachorowań na MERS (Gardner, 2014; Memish, 2014b).
W maju 2015 roku pojawiły się nowe zachorowania na MERS w Korei oraz Chinach. Wzbudziły one wielki niepokój związany z ryzykiem epidemii, jakkolwiek wykazano, że i te zachorowania mają związek z podróżami do krajów Bliskiego Wschodu.
Ryc. 2. Największe ryzyko zakażenia MERS-CoV występuje przy bezpośrednim kontakcie ze zwierzętami będącymi potencjalnymi nosicielami wirusa.
