Temat numeru: rozród
Zespół feminizującego samca – pomijana choroba starszych psów
dr n. wet. Piotr Socha1
lek. wet. Wojciech Kleister2
lek. wet. Barbara Socha3
Artykuł stanowi przegląd najważniejszych z punktu widzenia praktyki lekarsko-weterynaryjnej, aktualnych informacji dotyczących przyczyn, rozpoznawania oraz leczenia zespołu feminizującego samca u psów, stosunkowo często występującego u starszych zwierząt.
SUMMARY
Feminising Male Syndrome – a disregarded disease of old dogs
Feminizing Dog Syndrome is a frequent problem in old male dogs. Increased levels of circulating oestrogen due to Sertoli cell tumors are responsible for a variety of symptoms. The main manifestations are bilateral skin alopecia and weight loss. Prostate hyperthrophy and the presence of a non-homogeneous parenchyma that includes small anechoic areas termed squamous metaplasia should be confirmed by ultrasonography. An important part of the diagnostic process is histologic examination of the testis and confirmation of the presence of Sertoli cell tumors, which are primarily responsible for feminizing syndrome.
Key words: estrogenisation, testis, prostate
Zespołem feminizującego samca (ZFS) nazywamy szereg zaburzeń wywołanych przez długotrwały wpływ nadmiernych stężeń estrogenów na organizm psa. Przyczyną jest zwykle endokrynnie czynny nowotwór jąder – guz pochodzący z komórek podporowych Sertoliego – sertolioma (4). Sertolioma występuje najczęściej u psów w wieku 8-12 lat, przeważnie jednostronnie. Jest to niewielki, raczej nieprzekraczający 5 cm średnicy, twardy guz o gładkiej lub guzowatej powierzchni, ograniczony torebką łącznotkankową, na ogół aktywny hormonalnie (1, 2).
W surowicy krwi zdrowego psa samca 17-β-estradiol (E2) – główny związek z grupy hormonów nazywanych estrogenami – zwykle jest na granicy wykrywalności. W przypadku aktywnego hormonalnie guza Sertoliego stężenie E2 w surowicy wyraźnie wzrasta i może przekraczać 20 pg/ml (2), prowadząc do hiperestrogenizmu.
Wspomniany stan przejawia się szeregiem objawów klinicznych.
1. Na skórze powstają m.in. obustronne symetryczne wyłysienia, zlokalizowane zazwyczaj na bokach ciała, tylnych powierzchniach ud oraz w okolicy odbytu. Dodatkowo często występuje hiperpigmentacja skóry, głównie w okolicy podbrzusza i moszny. Zmianom skórnym z reguły nie towarzyszy świąd, choć niekiedy może pojawiać się jako wynik osobniczej nadwrażliwości na estrogeny lub powikłań bakteryjnych (3).
2. Innym objawem może być ginekomastia, czyli powiększenie gruczołów sutkowych (najczęściej ostatniej pary sutków), któremu w niektórych przypadkach może towarzyszyć sekrecja mleka (2).
