Kryptokokoza układu nerwowego – wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne dla lekarza weterynarii

Itrakonazol i ketokonazol są metabolizowane głównie w wątrobie. Obie substancje osiągają w ośrodkowym układzie nerwowym niższe stężenie niż flukonazol. Efekt terapeutyczny w przypadku stosowania itrakonazolu wynika z faktu, że dobrze rozpuszcza się w tłuszczach oraz ma zdolność do przenikania przez uszkodzoną barierę krew–mózg. Itrakonazol stosuje się w dawce 5-10 mg/kg m.c. p.o. raz dziennie lub w dawce podzielonej na dwa podania. Itrakonazol należy podawać razem z jedzeniem, gdyż pokarm zwiększa jego biodostępność. Z doświadczenia wynika, że w przypadku kryptokokozy przebiegającej z objawami nerwowymi monoterapia z użyciem ketokonazolu może okazać się mało skuteczna. Pozytywne rezultaty otrzymywano w przypadku łączenia ketokonazolu/itrakonazolu z amfoterycyną B lub 5-fluorocytozyną.

Można spróbować podawania leków przeciwgrzybiczych drogą wziewną. Do tego celu idealnie nadaje się inhalator dla dzieci. W pojemniku przeznaczonym na płyn do wody dodaje się lek przeciwgrzybiczy w postaci płynnej. Maseczkę trzeba przytknąć do nosa. Inhalację należy wykonywać raz dziennie, nie dłużej niż przez 2-3 minuty.

Grzyby w ośrodkowym układzie nerwowym powodują jego zapalenie oraz obrzęk. Po wdrożeniu terapii przeciwgrzybiczej martwe zarazki mogą zaostrzać stan zapalny oraz pogłębiać objawy otępienia. W przypadku nagłego pogorszenia statusu neurologicznego pacjenta lub gdy w obrazie MRI widoczny jest obrzęk, zaleca się podanie deksametazonu w dawce 0,1 mg/ /kg m.c. i.v. lub s.c. dwa razy dziennie. Alternatywą jest zastosowanie prednizolonu w dawce 0,5 mg/kg m.c. p.o. dwa razy dziennie. Należy unikać stosowania wysokich dawek glikokortykosteroidów, gdyż powodują one immunosupresję.

Jako terapię wspomagającą można zastosować podawanie preparatów immunostymulujących z betaglukanami oraz witamin z grupy B i E.

Literatura nie podaje, jak długo powinno trwać leczenie u psów (3). U ludzi przyjmuje się, że jeśli po trzykrotnym badaniu płynu mózgowo-rdzeniowego co dwa tygodnie brak jest w posiewie grzybów, leczenie można przerwać. W przypadku psów może być to niepraktyczny sposób – zbyt inwazyjny, aby uzyskać zgodę właściciela zwierzęcia. Alternatywą jest wykonywanie testu LAT z surowicy co dwa tygodnie. W przypadku spadku miana antygenów i poprawy klinicznej można przerwać leczenie, należy jednak pamiętać, że kryptokokoza może dawać nawroty. W surowicy miano może być wyższe niż w płynie mózgowo-rdzeniowym, jeśli dodatkowo występują objawy ze strony układu oddechowego. Antybiotyki powinny być podawane osłonowo, w celu uniknięcia zakażeń bakteryjnych. W tym celu można stosować amoksycylinę z kwasem klawulanowym, enrofloksacynę lub cefalosporyny.

Na rynku dostępny jest również preparat firmy Brain Activ Balance, który zawiera witaminy z wyżej wymienionych grup oraz inne przeciwutleniacze.