Wady rozwojowe dolnych dróg moczowych u psów i kotów

• Przetoka pępkowa – nieprawidłowy kanał pomiędzy szczytem pęcherza a pępkiem, przez który wypływa mocz. Właściciele zwierząt zgłaszają się do lekarza z powodu wycieku niewielkich ilości moczu w okolicy pępka. Przetrwały moczownik w postaci przetoki pęcherzowo-pępkowej często współistnieje z innymi wadami układu moczowego.
• Szczelina pępkowa – wada anatomiczna polegająca na częściowym zamknięciu światła moczownika. Zamknięcie następuje od strony pęcherzowej, podczas gdy część moczownika od strony pępka pozostaje drożna. Najczęściej zgłaszanym problemem jest występowanie nieprawidłowej wydzieliny pojawiającej się w okolicy pępka, która często wynika z zakażenia i zapalenia tej okolicy (6).
• Torbiel moczownika – w przypadku gdy środkowa część moczownika nie ulegnie zarośnięciu, a część pęcherzowa i pępkowa mają zamknięte światło, powstaje przestrzeń płynowa nazywana torbielą moczownika. Torbiele moczownika rzadko dają objawy kliniczne, diagnozowane są przypadkowo. W przypadku zakażenia torbieli moczownika, może dojść do powstania ropnia, który wymaga pilnej interwencji chirurgicznej.
• Uchyłek szczytu pęcherza moczowego – wada polegająca na zamknięciu części pępkowej moczownika ze współistnieniem drożnego kanału od strony pęcherzowej. Z reguły uchyłki szczytu pęcherza nie dają żadnych dolegliwości i są przypadkowo wykrywane podczas diagnostyki innych chorób układu moczowego. Czasami uchyłek szczytu pęcherza moczowego może być przyczyną nawracających zakażeń układu moczowego, nieprawidłowego kurczenia się pęcherza, a wzrost ciśnienia w pęcherzu może doprowadzić do udrożnienia moczownika i powstania przetoki pępkowej.

Jeżeli wady moczownika nie dają objawów klinicznych, rozpoznaje się je przypadkowo podczas badania ultrasonograficznego, laparotomii lub badania sekcyjnego. Jeżeli pojawiają się objawy kliniczne, to najczęściej należą do niech częstomocz oraz nietrzymanie moczu (najczęściej podczas pobudzenia lub zmiany pozycji ciała). Mogą występować wtórnie zakażenia układu moczowego. Leczenie polega na chirurgicznym usunięciu wady oraz wyleczeniu stanów zapalnych (9).

Niedorozwój pęcherza moczowego jest najczęściej związany z obustronnym przemieszczeniem moczowodów, brakiem nerki lub niedorozwojem obu nerek. Po operacyjnym usunięciu wad współtowarzyszących pęcherzowi oraz po leczeniu farmakologicznym pojemność pęcherza moczowego może się zwiększyć, a objawy kliniczne nietrzymania moczu – ograniczyć.

Dużo rzadziej od niedorozwoju pęcherza moczowego zdarza się zdwojenie pęcherza moczowego. Może mieć ono charakter częściowy lub całkowity. Wada ta występuje najczęściej z podwójną cewką moczową. Objawy kliniczne są charakterystyczne dla chorób dolnych dróg moczowych, rozpoznanie ustala się podstawie badania ultrasonograficznego, radiografii kontrastowej bądź cystoskopii. Leczenie jest chirurgiczne, rokowanie ostrożne, w zależności od stopnia zmian (7).

Ryc. 5. Przetoka cewkowo-prostnicza – zdjęcie wykonane po założeniu cewnika.

Uchyłek pęcherza moczowego jest zaburzeniem rozwojowym, któremu mogą towarzyszyć wady wrodzone i nabyte układu moczowego. Zbudowany jest z takich samych warstw jak prawidłowa ściana pęcherza moczowego. Powstaje najczęściej w okolicy ujścia moczowodu do pęcherza. Powoduje często utrudnienie napływu moczu, jego zastój i nawracające zakażenia dróg moczowych. W celu rozpoznania uchyłków ściany pęcherza moczowego wykonuje się cystoskopię lub cystografię, większe uchyłki można również diagnozować za pomocą USG.

Wady cewki moczowej

Wady cewki moczowej występują łącznie z innymi wadami układu moczopłciowego. Jak już wcześniej wspomniano, podwójna cewka moczowa może występować przy podwójnym pęcherzu moczowym, podwójnej pochwie, podwójnej okrężnicy lub prostnicy. Rozpoznanie ustala się na podstawie objawów klinicznych, badania radiograficznego, ultrasonograficznego lub w trakcie laparotomii diagnostycznej. Leczeniem z wyboru jest interwencja chirurgiczna.

Przetoki odbytniczo-cewkowe występują głównie u samców. Nieprawidłowo przebiegająca mikcja (oddawanie moczu zarówno przez cewkę, jak i prostnicę) oraz zakażenie układu moczowego mogą sugerować występowanie przetoki. Rozpoznanie przetoki cewkowo-odbytniczej ustala się na podstawie objawów klinicznych oraz radiografii kontrastowej – ureterografii lub kolonografii. Leczenie polega na chirurgicznym zamknięciu przetoki i leczeniu wtórnych zakażeń układu moczowego.

Uchyłki cewki moczowej to uwypuklenia błony śluzowej cewki moczowej, które w trakcie oddawania moczu wypełniają się i zaczynają uciskać na cewkę moczową, prowadząc nawet do całkowitej niedrożności cewki i przepełnienia pęcherza moczowego. Najlepszą metodą diagnostyczną jest cystoskopia.

Przemieszczenie cewki moczowej polega na nieprawidłowym umieszczeniu jej ujścia. Z reguły wiąże się to z przesunięciem ujścia cewki w kierunku bliższym. Nieprawidłowo uchodząca cewka moczowa może się kończyć w pochwie lub prostnicy, powodując oddawanie moczu przez odbyt, lub uchodzić w nieodpowiednim miejscu na zewnętrznych narządach płciowych (spodziectwo, wierzchniactwo). Objawami klinicznymi występującymi przy nieprawidłowym ujściu cewki moczowej mogą być: nietrzymanie moczu, podrażnienie skóry wokół ujścia cewki oraz zakażenia układu moczowego (1).

Wypadnięcie cewki moczowej występuje głównie u samców w wieku do 5 lat. Polega na uwypuklaniu się błony śluzowej poza ujście zewnętrzne cewki moczowej. Rasami predysponowanymi do wystąpienia tej choroby są psy ras brachycefalicznych (buldożki francuskie, buldogi angielskie oraz boston teriery). Wypadnięcie cewki sprzyja zakażeniom układu moczowego. Rozpoznanie ustala się na podstawie badania klinicznego i danych z wywiadu. Czasami może dochodzić do krwawienia z cewki moczowej oraz zaburzeń w oddawaniu moczu. Leczenie polega na chirurgicznym usunięciu wypadniętego kawałka cewki moczowej.

Wady rozwojowe układu moczowego prowadzą do zaburzeń mikcji u młodych zwierząt oraz mogą być przyczyną zakażeń układu moczowego. Diagnostyka obrazowa – ultrasonografia, radiografia kontrastowa oraz tomografia komputerowa – pozwalają na znalezienie nieprawidłowości w budowie moczowodów, pęcherza lub cewki moczowej. W większości przypadków leczenie operacyjne polega na przywróceniu prawidłowej budowy anatomicznej dróg wyprowadzających mocz. Jeżeli wady mają podłoże tylko strukturalne i są to wady pojedyncze, korekta chirurgiczna przynosi pozytywne efekty terapeutyczne. Niestety w przypadku gdy do wad w budowie anatomicznej dołączają się zaburzenia czynnościowe lub mamy do czynienia ze współtowarzyszeniem wielu wad, nie zawsze uzyskujemy poprawę po zastosowanym leczeniu.