Leki steroidowe (syntetyczne glikokortykosteroidy, GKS) należą do farmaceutyków najczęściej stosowanych w medycynie weterynaryjnej. Jako substancje oddziałujące na niemal wszystkie komórki i tkanki organizmu oraz biorące udział w licznych szlakach metabolicznych i procesach ogólnoustrojowych oferują bardzo szeroki wachlarz zastosowań terapeutycznych. Obejmuje on choroby zapalne, alergiczne i autoagresywne, terapię przeciwwstrząsową i substytucyjną w niedoczynności kory nadnerczy, aż do wspomagania leczenia nowotworów i chorób metabolicznych.

Wielokierunkowość działania GKS grozi jednak równocześnie rozwojem licznych skutków ubocznych. Są nimi zarówno objawy kliniczne, jak i nie mniej istotny wpływ na badania laboratoryjne z wielu dziedzin patologii klinicznej. GKS niejednokrotnie zmieniają wartości otrzymywanych wyników, utrudniając ich interpretację. Niekiedy zaś wykonywanie badań laboratoryjnych w trakcie terapii steroidowej jest bezzasadne lub wymaga jej zaprzestania. Wiedza o zależności między stosowanymi GKS a diagnostyką laboratoryjną ma zatem niebagatelne znaczenie w pracy lekarza weterynarii. Prezentowany artykuł jest zbiorem informacji dotyczących prawidłowego korzystania z różnorodnych badań laboratoryjnych u pacjentów leczonych glikokortykosteroidami.

Badania hematologiczne

Terapia steroidowa wiąże się z ryzykiem wielu zmian hematologicznych. W typowych przypadkach po jednorazowej dawce GKS obserwuje się umiarkowaną leukocytozę (całkowita liczba leukocytów u psów wynosi zwykle 15-25 tys./µl, choć niekiedy może sięgać 40 tys./µl), która rozwija się przez mniej więcej 4-12 godzin i wraca do wartości fizjologicznych w ciągu doby (29). Leukocytoza wynika głównie z dojrzałej neutrofilii. GKS powodują przemieszczenie puli brzeżnej neutrofili do puli krążącej oraz uwolnienie pewnego ich odsetka ze szpiku kostnego. Może to skutkować obecnością we krwi niewielkiej liczby postaci pałeczkowatych (zwykle poniżej 1 tys./µl) (26), choć w większości przypadków nie obserwuje się przesunięcia obrazu w lewo (10). GKS powodują również wydłużenie czasu migracji neutrofili do miejsc docelowych, co skutkuje starzeniem się komórek krążących. W obrazie mikroskopowym krwi obserwowane jest ono często jako hipersegmentacja i nazywane przesunięciem obrazu w prawo (zwiększenie liczby segmentów, na jakie dzielą się jądra komórkowe neutrofili – do ponad pięciu u psów i kotów, ponad sześciu u szczurów i ponad siedmiu u koni) (10) (ryc. 1). GKS hamują ponadto migrację, dojrzewanie i aktywność fagocytarną monocytów, co skutkuje umiarkowaną monocytozą u psów, rzadziej u kotów (10, 26).