Ryzyko stosowania wybranych leków u suk ciężarnych
W książce „Rozród psów” (pod redakcją A. Dubiela) (4) autorzy dzielą pod tym względem leki na cztery grupy. W grupie A umieszczają środki, w odniesieniu do których nie stwierdzono niekorzystnego wpływu na przebieg ciąży i rozwój płodów. Grupa B to leki bezpieczne, jeśli nie są podawane w wysokiej ciąży. Grupa C zawiera środki, których stosowanie wiąże się z ryzykiem i które podawane są tylko w sytuacjach gdy natychmiastowa terapia jest ważniejsza od utrzymania ciąży. Do ostatniej grupy D zaliczane są środki, co do których istnieją jednoznaczne przeciwwskazania do stosowania w okresie ciąży. Wykazują one działanie embriotoksyczne lub teratogenne (21).
Leki przeciwbakteryjne nieszkodliwe u suk ciężarnych to antybiotyki beta-laktamowe (amoksycylina, także z kwasem klawulanowym, ampicylina, penicylina G, cefalosporyny), makrolidy (erytromycyna) i linkozamidy (klindamycyna, linkomycyna). Jest to spowodowane niewielkim stopniem pasażu przez łożysko oraz niskim ryzykiem uszkodzeń płodu. Tak więc antybiotyki beta-laktamowe są lekami pierwszego wyboru w leczeniu zakażeń bakteryjnych w czasie ciąży. Leki stosowane miejscowo, które nie są wchłaniane do krwiobiegu, nie stanowią zagrożenia dla płodu. Dlatego też Papich (19) podaje, że do bezpiecznych środków przeciwbakteryjnych możemy zaliczyć należącą do aminoglikozydów neomycynę. Według Plunkett (21) stosowana miejscowo polimyksyna B też nie stwarza ryzyka. Aminoglikozydy (streptomycyna, gentamycyna, amikacyna) i sulfonamidy są przeciwwskazane, gdyż powodują zaburzenia rozwojowe lub embriotoksyczność. Zdecydowanie nie zaleca się również podawania tetracyklin, ponieważ kumulują się w tkance kostnej, oraz metronidazolu, który jest mutagenny. Fluorochinolony stosowane u ciężarnych suk związane są z wadami u szczeniąt, przede wszystkim artropatiami. Skutki te notowane są zwykle przy ich długotrwałym podawaniu lub stosowaniu wysokich dawek. Dane dotyczące ryzyka substancji przeciwbakteryjnych zostały podsumowane w tab. I.
W przypadku leków przeciwpasożytniczych autorzy zgadzają się co do nieszkodliwości stosowania w ciąży iwermektyny i prazykwantelu, a także pyrantelu. Odradzane jest stosowanie amitrazy (21). Istotne jest skontrolowanie, czy suka została zabezpieczona przeciwko pasożytom wewnętrznym. Ochronę przed śródmacicznym i laktogennym zarażeniem szczeniąt nicieniami zapewnia codzienne podawanie suce fenbendazolu od 40. dnia ciąży do 14. dnia po porodzie (20). Zamiast tego można też podać suce selamektynę w 40. i 10. dniu przed spodziewanym porodem oraz 10. i 40. dnia po porodzie (20). Jeżeli chodzi o uśpione larwy tkankowe, popularne preparaty odrobaczające wykazują w stosunku do nich niewielką skuteczność. Nie chronią więc szczeniąt przed inwazją śródmaciczną, kiedy zostaną podane samicy przed kryciem i w trakcie ciąży. Wykazano, że można zapobiec inwazji u szczeniąt, podając takie leki jak moksydektyna w 40. i 55. dniu ciąży lub iwermektyna w 1., 30. i 60. dniu ciąży. Obie substancje stosowane są podskórnie (7). Doniesiono też, że oksym milbemycyny (Milpro, Virbac) stosowany u suk co dwa tygodnie w czasie ciąży nie wywiera negatywnego wpływu na rozwój płodów ani stan zdrowia ciężarnej suki. Lek ten jest bezpieczny w stosowaniu również u suk podczas laktacji (17). Dane dotyczące substancji przeciwpasożytniczych zostały podsumowane w tab. II.
Wśród substancji przeciwgrzybiczych za nieszkodliwy podczas ciąży uchodzi jedynie miejscowo stosowany mikonazol. Dane dotyczące leków przeciwgrzybiczych zostały przedstawione w tab. III.
Jeśli chodzi o leki kardiologiczne, w czasie ciąży możemy stosować glikozydy naparstnicy oraz furosemid (19, 21). Informacje dotyczące środków stosowanych w zaburzeniach krążenia zostały podsumowane w tab. IV.
Zwiększone stężenie progesteronu w surowicy prowadzi do zmniejszenia liczby receptorów insulinowych, a ponadto pobudza wydzielanie hormonu wzrostu. Progesteron zmniejsza więc wiązanie insuliny oraz transport glukozy w tkankach. Hormon wzrostu wykazuje działanie antagonistyczne do insuliny poprzez zmniejszanie liczby receptorów i hamowanie transportu glukozy. Zaleca się, aby suki chorujące na cukrzycę poddawać zabiegowi sterylizacji, gdyż nie powinny być one dopuszczane do rozrodu (5, 24).
U suk w trakcie ciąży może pojawić się cukrzyca. Zdarza się to rzadko, ale może być bardzo niebezpieczne nie tylko dla życia samicy, ale także płodów. Jeśli jest to pierwsza ciąża danego osobnika, a zaburzenie zostało rozpoznane odpowiednio wcześnie, możliwe jest donoszenie płodów pod warunkiem jak najszybszego wprowadzenia leczenia insuliną wieprzową (4). Konieczne jest stałe monitorowanie stanu samicy przez lekarza w celu uwzględniania zapotrzebowania metabolicznego. Trzeba jednak poinformować właściciela o ryzyku powikłań okołoporodowych związanych z dysproporcją matczyno-płodową. Stan ten jest konsekwencją nadmiernego wzrostu płodów spowodowanego nadprodukcją insuliny w odpowiedzi na hiperglikemię suki. W tej sytuacji należy rozważyć z właścicielem decyzję o przerwaniu ciąży przy użyciu agonistów dopaminy (bromokryptyna, kabergolina) lub antagonisty progesteronu (aglepryston) (3, 18).
