U krów mlecznych najważniejszym okresem ich produkcyjności jest laktacja. Zwykle bywa ona wstrzymywana pod koniec ciąży, by nastąpiła inwolucja wymienia, a następnie odbudowa tkanki gruczołowej i rozpoczęcie kolejnego cyklu użytkowania. Okres pomiędzy końcem jednej laktacji (zasuszeniem) a osiągnięciem pożądanego poziomu kolejnej laktacji jest nazywany okresem przejściowym. Zawiera się on w czasie od około trzech tygodni przed porodem do około trzech tygodni po nim. Z położniczego punktu widzenia przedział ten odpowiada okresowi okołoporodowemu, który dzieli się na przed- i poporodowy.

U krów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej ciąża trwa przeciętnie około 280 dni (14). Jej końcowe tygodnie stanowią początkową część okresu przejściowego, będąc jednocześnie okresem przedporodowym. Jest on związany z ryzykiem wystąpienia pewnych stanów patologicznych, uwarunkowanych końcową częścią ciąży z intensywnym wzrostem płodu i zbliżającym się porodem, czemu towarzyszą istotne przemiany metaboliczne i hormonalne. W szczególności notuje się stopniowy spadek stężenia progesteronu, które obniża się do wartości podprogowych w czasie 2-3 dni przed porodem. W drugiej połowie ciąży rośnie stężenie estrogenów produkowanych przez łożysko. Jednocześnie występuje wysokie stężenie laktogenu łożyskowego i prolaktyny, które stymulują mammo- i laktogenezę, oraz relaksyny, powodującej rozluźnienie więzadeł miednicy i okolicznych tkanek miękkich. Zachodzące w tym czasie zmiany sprzyjają rozwojowi stanów patologicznych, z których niektóre będą przedstawione poniżej.

Obrzęki sromu i krocza

Fizjologicznie w okresie przedporodowym obserwuje się obrzęk tkanek sromu i krocza, co wiąże się z przygotowaniem do porodu i uchodzi za jeden z jego objawów zwiastunowych (ryc. 1). Sporadycznie zmiany te przybierają znaczne rozmiary i mogą się pojawiać wcześniej, na przykład na miesiąc przed porodem. W pewnej publikacji opisano dwa przypadki takiego silnego obrzęku u krów rasy holsztyńskiej. U jednej z nich obrzęk na krótko przed porodem osiągnął nawet 40 cm szerokości. Był on chłodny, a zwierzę nie wykazywało objawów dyskomfortu. Obrzęk zmniejszył się o połowę w dzień po wycieleniu, po czym stopniowo ustąpił. Podczas porodu z użyciem zwiększonej siły (żywe cielę o masie 38 kg) doszło do niewielkich uszkodzeń krocza, które skorygowano. W kolejnej ciąży problem nie ponowił się. W drugim przypadku obrzęk był mniej rozległy, z mniejszym nacieczeniem warg sromowych i również chłodny w dotyku. Krowa urodziła z pomocą żywe cielę o masie 50,5 kg, bez uszkodzeń matki. Obrzęk cofnął się wkrótce potem. Krowę wybrakowano 79 dni po wycieleniu w następstwie zapalenia wymienia i utraty mleczności.