Rana jest przerwaniem ciągłości tkanek. Mimo że każda rana jest inna i nie można w ich leczeniu zastosować jednego uniwersalnego planu działania, stworzono schemat postępowania ułatwiający skuteczne gojenie tego typu uszkodzeń. Celem niniejszego artykułu jest uporządkowanie wiedzy dotyczącej ran, w szczególności właściwej ich oceny i zasad optymalnego postępowania. Autorce zależy, aby poniższy tekst miał charakter praktyczny. Nie można jednak na wstępie nie wspomnieć w skrócie o podstawowych mechanizmach gojenia się rany.

Podstawowe informacje dotyczące gojenia się rany

Gojenie rany przywraca ciągłość tkanki po urazie. Jest to proces łączący fizyczne, chemiczne i komórkowe mechanizmy, które odbudowują uszkodzoną strukturę lub zastępują ją tkanką łączną. Rana może goić się w dwojaki sposób:

• Przez rychłozrost – gdy brzegi rany sklejają się i odtwarza się ciągłość skóry. Powstaje linearna blizna. Jest to najbardziej korzystny sposób gojenia ran.
• Przez ziarninowanie – gdy z różnych powodów (brak opatrzenia rany, ubytek naskórka, zakażenie) nie doszło do pierwotnego zamknięcia rany. Proces ten jest dłuższy niż gojenie przez rychłozrost, a blizna pozostała po gojeniu się uszkodzenia jest zazwyczaj większa i bardziej widoczna.

Gojenie się rany umownie składa się z czterech faz (ryc. 1):

• fazy zapalnej
• fazy oczyszczania
• fazy naprawczej
• fazy przebudowy.

Gojenie to proces dynamiczny, dlatego też wyżej wymienione fazy nie są całkowicie wyodrębnione. Często występują jednocześnie lub nakładają się na siebie w tej samej ranie. Gojenie rozpoczyna się natychmiast po urazie.

Faza zapalna

Bezpośrednio po zranieniu rana wypełnia się krwią i chłonką z uszkodzonych naczyń. Krwawienie jest uważane za mechanizm ochronny – oczyszcza ranę i wypełnia ubytek. Szybko następuje zwężenie uszkodzonych naczyń, w którym pośredniczą katecholaminy, serotonina, bradykinina, prostaglandyny i histamina. Trwa to 5-10 minut i ogranicza utratę krwi. Późniejsze rozszerzenie naczyń zmniejsza ilość substancji toksycznych w jamie rany, dostarcza składniki odżywcze i pomaga w tworzeniu się skrzepu. Uszkodzone komórki uwalniają tromboplastynę, która inicjuje kaskadę krzepnięcia krwi. Skrzep chroni ranę, wysycha, tworząc strup i umożliwiając w ten sposób gojenie się pod nim. Pośredniczą w tym aktywowane płytki krwi. Zwiększona przepuszczalność naczyń ułatwia napływ leukocytów i sprzyja uwalnianiu cytokin oraz czynników wzrostu. W fazie tej obserwujemy klasyczne objawy zapalenia – obrzęk, podniesienie temperatury, przekrwienie, ból i upośledzenie funkcji. Białe krwinki przenikające z naczyń krwionośnych inicjują fazę oczyszczania.