W ramach walki z opornością drobnoustrojów na chemioterapeutyki przeciwbakteryjne opracowano klasyfikację antybiotyków uwzględniającą znaczenie poszczególnych substancji w leczeniu zakażeń u ludzi oraz podatność antybiotyków na przenoszenie oporności z mikroorganizmów środowiskowych do bakterii chorobotwórczych dla ludzi. Wyróżniono grupę chemioterapeutyków krytycznie ważnych o najwyższym priorytecie dla ludzi, do której należą cefalosporyny 3. i 4. generacji, chinolony, glikopeptydy, makrolidy, ketolidy i polimyksyny. W grupie tej znajdują się antybiotyki, które są używane u zwierząt produkcyjnych w znacznej ilości. Zaleca się jednak, aby nie stosować ich u zwierząt produkcyjnych. W artykule przedstawiono, w jaki sposób kraje UE dostosowały się do powyższych zaleceń.

Z powodu narastającej oporności drobnoustrojów na chemioterapeutyki przeciwbakteryjne i w istocie braku skutecznych działań na rzecz zwalczania lekooporności Komisja Europejska (KE) zwróciła się w 2015 roku do połączonej grupy ekspertów Europejskiej Agencji Leków (EMA) i Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności z prośbą o wypracowanie opinii w sprawie środków mających na celu ograniczenie konieczności stosowania antybiotyków w hodowli zwierząt w Unii Europejskiej (UE) oraz wpływu takich działań na bezpieczeństwo żywności. Wynikiem prac ekspertów jest raport RONAFA, opublikowany w 2017 r. (1), w którym zalecono strategię „zmniejszania, zastępowania i ponownego przemyślenia” stosowania chemioterapeutyków przeciwbakteryjnych u zwierząt produkcyjnych. Problem ograniczenia stosowania antybiotyków w produkcji zwierzęcej został przedstawiony w I części artykułu (MW 1/2018). W tej części przybliżę kwestie związane z koniecznością zmiany rodzaju stosowanych antybiotyków. Podobnie jak w części I artykułu będę wymiennie stosował pojęcia chemioterapeutyki przeciwbakteryjne i antybiotyki.

Na początku muszę przypomnieć, że aktywność KE i EMA w zakresie tworzenia prawa i wytycznych do walki z opornością drobnoustrojów na chemioterapeutyki przeciwbakteryjne (AMR – antimicrobial resistance) ma źródło w problemach pojawiających się w leczeniu ludzi, a nie zwierząt. Innymi słowy, skuteczność działania antybiotyków u ludzi ma pierwszeństwo nad ich skutecznością u zwierząt. Musimy o tym pamiętać, analizując propozycje i wprowadzane zmiany w zakresie modyfikacji stosowania antybiotyków u zwierząt, ponieważ dla lekarza weterynarii, kierującego się na co dzień troską o zdrowie zwierząt, niektóre zalecenia mogą rodzić konflikt moralny lub wydawać się niemożliwe do spełnienia w praktyce klinicznej. Rodzi to wątpliwości, lekceważenie lub wprost niechęć do stosowania wytycznych do walki z AMR.