Kryptosporydioza jest jedną z chorób branych pod uwagę w diagnostyce biegunek u psów i kotów. Zarażenie przebiega zwykle z ostrą, z czasem samoograniczającą się biegunką, która niekiedy staje się przewlekła lub nawracająca. Częstość wykrywania zarażeń Cryptosporidium wśród psów i kotów na świecie jest bardzo zróżnicowana, co wynika z zastosowania różnych metod diagnostycznych. Z kału psów i kotów najczęściej izoluje się gatunki C. canis i C. felis, których potencjał zoonotyczny jest niewielki w porównaniu z C. parvum. Diagnostyka kryptosporydiozy obejmuje techniki mikroskopowe, immunochromatograficzne, które coraz częściej ustępują metodom biologii molekularnej (PCR).

Wstęp

W roku 1976 odkryto, że pierwotniaki Cryptosporidium są zdolne wywołać chorobę u człowieka. Od tamtej pory liczba kręgowców, u których potwierdzono, że mogą stać się gospodarzem dla tego pierwotniaka, przekroczyła 155 gatunków (1). Obecnie wyróżniamy 20 gatunków oraz ponad 30 genotypów Cryptosporidium (2). U bydła najczęściej wykrywanymi gatunkami są Cryptosporidium parvum, C. andersoni, C. bovis oraz C. ryanae (3). Cryptosporidium hominis (pierwotnie C. parvum typ I) jest typowym patogenem człowieka, natomiast właściwy gatunek C. parvum (wcześniej C. parvum typ II) jest wysoce zaraźliwy dla wielu gatunków zwierząt oraz człowieka (4). Wśród psów i kotów najczęściej izoluje się swoiste gatunkowo pierwotniaki – Cryptosporidium canis oraz Cryptosporidium felis (5-7).

Czynnik etiologiczny

Rodzaj Cryptosporidium obejmuje grupę wewnątrzkomórkowych pierwotniaków zdolnych do penetracji komórek nabłonkowych przewodu pokarmowego, dróg moczowych, a także dróg oddechowych (1). Pierwotniak należy do typu Apicomplexa, co czyni go dość blisko spokrewnionym z zarodźcami (Plasmodium sp.), odpowiedzialnymi m.in. za malarię u człowieka. Cryptosporidium to pasożyt monokseniczny (synonim – jednodomowy), co oznacza, że cykl rozwojowy rozpoczyna i kończy się w obrębie jednego żywiciela. Do zarażenia pomiędzy żywicielami dochodzi drogą pokarmową, a źródłem inwazji mogą być woda, gleba oraz żywność zanieczyszczona kałem z oocystami Cryptosporidium (4). Dojrzałe i wysporulowane oocysty mają podwójną ścianę, co czyni je wyjątkowo odpornymi na działanie szkodliwych czynników środowiska. W optymalnych warunkach temperaturowych (4-22°C) oocysty pozostają żywotne i inwazyjne przez wiele miesięcy zarówno w glebie, jak i w wodzie (7). Oocysty Cryptosporidium są odporne na większość powszechnie stosowanych środków dezynfekcyjnych, w tym także środków na bazie chloru. Nieskuteczne w ograniczaniu liczby oocyst okazało się również ozonowanie wody (8). W badaniach eksperymentalnych skuteczne były 5% czwartorzędowe sole amoniowe, pod warunkiem że ich czas działania wynosił przynajmniej 13 minut, a także zamrażanie oocyst do temperatury -70°C (9). Ekspozycja oocyst na promieniowanie ultrafioletowe pozbawia Cryptosporidium zaraźliwości, ale nie zmniejsza ich liczby (10).