Botulizm – zatrucie jadem kiełbasianym – jest ostrą i wysoce śmiertelną, bezgorączkową chorobą spowodowaną przez toksynę laseczki jadu kiełbasianego (Clostridium botulinum). Występuje w przeważającej liczbie przypadków jako zatrucie pokarmowe po spożyciu pokarmu zawierającego toksynę botulinową, rzadziej jako zakażenie przyranne lub toksoinfekcja, gdy toksyna jest produkowana w zakażonym organizmie (rana, przewód pokarmowy).

U psów botulizm jest rzadko diagnozowany, najprawdopodobniej ze względu na małą podatność tego gatunku zwierząt na toksynę botulinową i brak objawów typowych dla tej choroby. W przypadku podejrzenia botulizmu nie zawsze istnieje też możliwość wykonania badań laboratoryjnych w celu stwierdzenia obecności toksyny botulinowej w karmie, względnie we krwi lub treści przewodu pokarmowego chorego zwierzęcia, a tym samym ustalenia ostatecznego rozpoznania (3). Na częstszy botulizm u psów wskazują jednak obserwacje z Uniwersyteckiego Szpitala Weterynaryjnego w Cuiabá (Brazylia) z 2012 r., gdzie 40% przypadków zaburzeń nerwowo-mięśniowych u psów było związane z botulizmem (10).

Endospory beztlenowej laseczki jadu kiełbasianego występują w glebie, osadach dennych i wodach przybrzeżnych, skąd w formie wegetatywnej bądź przetrwalnikowej mogą przeniknąć do produktów spożywczych, a także w nawozie wielu gatunków zwierząt, na roślinach, rozkładających się zwłokach zwierząt, w śmieciach, kompostownikach. Mogą też zanieczyszczać konserwy mięsne, rybne lub mięsno-warzywne. Coraz częściej serotypy C i D Cl. botulinum występują w przewodzie pokarmowym kotów, świń, psów i ptaków (6, 13). W warunkach beztlenowych laseczka jadu kiełbasianego produkuje silną neurotoksynę (BoNT), która odpowiada za objawy kliniczne oraz śmierć zwierząt i człowieka. Szczepy toksynotwórcze Cl. botulinum produkują osiem (A-H) toksyn, które różnią się strukturą antygenową i wybiórczym działaniem na organizm różnych gatunków zwierząt i człowieka (5).

U psów botulizm wywołuje głównie toksyna typu C (BoNT/C) (1, 2), bardzo rzadko toksyny typu D (BoNT/D) (4). W 2015 r. opisano przypadek botulizmu u ciężarnej suki spowodowany przez toksynę typu B (BoNT/B) Cl. botulinum (7). Duże znaczenie terapeut...

U psów botulizm występuje najczęściej po spożyciu szczątków padłych zwierząt lub surowego mięsa, rzadziej konserw zanieczyszczonych toksyną Cl. botulinum. Rzadko jest on następstwem zakażenia głębokich ran z martwicą tkanek, zwłaszcza zanieczyszczonych ziemią lub zakażonych bakteriami tlenowymi, co stwarza dobre warunki do namnożenia się laseczki jadu kiełbasianego i produkcji toksyny.