Oczodół jest strukturą kostną wypełnioną różnymi tkankami, w tym gałką oczną. Znajomość jego budowy anatomicznej, świadomość występowania chorób o różnej etiologii oraz trudności diagnostyczne są kluczowe dla postawienia poprawnej diagnozy i wprowadzenia postępowania terapeutycznego.

Oczodół – anatomia

Oczodół jest strukturą kostną otaczającą gałkę oczną i oddzielającą ją od jamy czaszki. Zawiera tkanki miękkie, takie jak mięśnie zewnątrzgałkowe, naczynia, nerwy, powięzie oczodołowe oraz tkanka tłuszczowa, które chronią gałkę oczną i zapewniają jej prawidłowe środowisko funkcjonowania.

Średnie wymiary oczodołu u psów to 29 mm długości, 28 mm wysokości i 49 mm głębokości. Natomiast u kotów oczodół ma 24 mm długości i 26 mm wysokości (3). Należy pamiętać, że różnorodność ras, zarówno psów, jak i kotów, determinuje znaczną zmienność budowy oczodołu. U ras krótkoczaszkowych oczodół jest płytki, a gałka oczna może w znacznej części wystawać poza jego krawędź. Rasy długogłowe charakteryzują się głębokim oczodołem, przez co gałka oczna jest znacznie mniej narażona na wypadnięcie niż u psów ras krótkoczaszkowych (7).

Zarówno u psów, jak i u kotów oczodół buduje sześć kości czaszki (2, 3, 7). Sklepienie górne oczodołu tworzy kość czołowa i jej brzeg oczodołowy (margo orbitalis). Ogranicza ona również oczodół od przyśrodka, tworząc wewnętrzną ścianę kostną oczodołu. Na wewnętrznej stronie wyrostka jarzmowego znajduje się dół gruczołu łzowego. Dolną krawędź oczodołu stanowi kość jarzmowa. Jej powierzchnia boczna i przyśrodkowa, łącząc się, tworzą brzeg podoczodołowy. W przeciwieństwie do zwierząt roślinożernych u zwierząt mięsożernych brak jest połączenia kostnego między kością czołową a jarzmową, co powoduje, że pierścień oczodołowy jest otwarty. Jego wolną przestrzeń uzupełnia więzadło oczodołowe. Jedna z teorii zakłada, że jest to przystosowanie do pobierania pokarmu, które umożliwia drapieżnikom szerokie rozwieranie żuchwy podczas posilania się (3).

Trzecią kością ograniczającą oczodół od zewnątrz jest kość szczękowa. Od strony przyśrodkowej graniczy z nią kość łzowa. Jest to niewielka kość leżąca w okolicy donosowej oczodołu. U psa ma ona dwie powierzchnie – twarzową oraz oczodołową, natomiast u kota występuje tylko powierzchnia oczodołowa. Kość łzowa stanowi rusztowanie dla struktur odprowadzających łzy. Na jej powierzchni znajduje się dół woreczka łzowego, a także otwór łzowy, który prowadzi do kanału łzowego. Końcową część oczodołu tworzy kość klinowa. Na jej terenie znajduje się bruzda skrzyżowania wzrokowego (2). U kotów trzon kości klinowej jest spneumatyzowany i tworzy zatokę klinową. Obecność tej struktury w pobliżu kanału wzrokowego może w przypadku zapalenia prowadzić do uszkodzenia nerwu wzrokowego, a w konsekwencji również do ślepoty. Niewielki udział w tworzeniu struktury oczodołu u psów i kotów ma też wyrostek oczodołowy kości podniebiennej. Od zewnątrz oczodół okrywają mięśnie skroniowe, żuciowe oraz skrzydłowe.