Pod pojęciem ostrego uszkodzenia nerek (acute kidney injury, AKI) kryje się całe spektrum zmiennych w czasie konsekwencji (od najłagodniejszych do najpoważniejszych) wynikających z nagłego upośledzenia pracy nerek. AKI cechuje krótkotrwała utrata czynności nerek, a towarzyszące temu zmiany mogą mieć charakter odwracalny bądź przeciwnie – postępujący. Definicja ta ma swoje źródło w medycynie człowieka, gdzie zdecydowano się na jej wprowadzenie w celu zobrazowania złożoności procesów zachodzących podczas uszkodzenia nerek i odróżnienia ich od ostrej niewydolności nerek (acute renal failure, ARF), która jest najbardziej zaawansowaną formą AKI (6, 13).

AKI obejmuje szereg zaburzeń związanych z nagłym uszkodzeniem miąższu nerki. Charakteryzuje się niewydolnością nerek w zakresie funkcji wydalniczej, metabolicznej, endokrynnej (6). W medycynie weterynaryjnej najczęściej rozpoznawana jest jej najbardziej poważna postać – ARF, której towarzyszy bardzo silne uszkodzenie nerek, prowadzące do znaczącej kumulacji toksycznych metabolitów oraz zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej (6).

Nerki są narządem szczególnie wrażliwym na toksyczne działanie ksenobiotyków, ponieważ otrzymują aż 20-25% pojemności minutowej serca (9, 32). Ponadto mają duże zapotrzebowanie metaboliczne, stanowiące do 10% całkowitego zużycia tlenu przez organizm (7). Sprawia to, że są one szczególnie wrażliwe na stany hipowolemii, hipoperfuzji oraz niedotlenienia.

Ze względu na mechanizm i lokalizację uszkodzeń można wyróżnić zmiany kłębuszkowe, uszkodzenie kanalików nerkowych, mineralizację (zwapnienie nerek) i martwicę brodawek nerkowych (7). Podczas toksycznego uszkodzenia nerek u psów i kotów najczęściej obserwuje się uszkodzenie i martwicę kanalików nerkowych (10, 31). Substancje nefrotoksyczne oraz miejsce uszkodzenia przedstawione zostały w tab. I.

W niniejszym artykule skoncentrujemy się na wybranych substancjach nefrotoksycznych. Należy jednak pamiętać, że zatrucia, którym towarzyszy masywna hemoliza lub rabdomioliza, często również prowadzą do AKI. Istnieje także szereg czynników predysponujących do wystąpienia AKI, które zostały zestawione w tab. II. Spośród nich najważniejsze jest odwodnienie (10), które jak wykazano, u ludzi dziesięciokrotnie zwiększa ryzyko AKI (10, 32).

Leki

U ludzi około 20% przypadków AKI jest spowodowanych lekami lub innymi ksenobiotykami (13). Ponieważ do rozwoju większości z nich dochodzi w warunkach szpitalnych, porównanie z medycyną weterynaryjną jest trudne (6). Można jednak przypuszczać, że r...