Kiła królików, znana również jako syfilis, treponematoza lub weneryczna krętkowica królików, jest chorobą zakaźną rzadko spotykaną w warunkach hodowlanych. Częściej potwierdza się ją u królików utrzymywanych jako zwierzęta towarzyszące. Na zakażenie tym krętkiem są podatne zarówno króliki dzikie, jak i domowe. Króliki są wrażliwe także na zakażenie krętkiem zajęczym oraz krętkiem Treponema pallidum wywołującym kiłę ludzi (3). Natomiast ludzie nie są wrażliwi na zakażenia krętkiem króliczym ani zajęczym, zatem kiła królików nie jest zoonozą. Duże podobieństwo skórnych objawów klinicznych i sposób przenoszenia się choroby powodowały, że króliki laboratoryjne odgrywały ważną rolę w namnażaniu drobnoustrojów i diagnostyce kiły u ludzi (3).

Krętki w odróżnieniu od innych bakterii Gram-ujemnych mają błonę zewnętrzną pozbawioną lipopolisacharydów, co powoduje ich wrażliwość na działanie czynników środowiska zewnętrznego, takich jak wysoka temperatura lub środki dezynfekcyjne (4). Do zakażenia kiłą królików dochodzi głównie przez kontakt bezpośredni, zwłaszcza płciowy. Dodatkowo możliwe jest zakażenie królicząt przez matkę podczas porodu oraz w okresie laktacji.

Pierwsze objawy choroby w postaci zmian skórnych w okolicy połączeń skórno-śluzówkowych narządów płciowych i głowy (nos, wargi, powieki) pojawiają się zwykle 3-6 tygodni po zakażeniu (1). Najpierw obserwuje się rumień i obrzęk, następnie dochodzi do tworzenia pęcherzyków. Z czasem zmiany ulegają owrzodzeniu, a następnie pokrywają się krwisto-surowiczym wysiękiem tworzącym strupy. Powstałe zmiany mogą być bolesne. Opisano również lokalizację wykwitów w okolicy palców (pazury i ich łożyska) (3). Stan ogólny zwierzęcia pozostaje na ogół dobry, ponieważ choroba nie obejmuje narządów wewnętrznych (3). U samic może dochodzić do poronień, zatrzymania łożyska albo zapalenia macicy (2). Nierzadko notuje się zakażenia bezobjawowe (1), a po przechorowaniu – nosicielstwo (3). U królików zakażonych bezobjawowo objawy choroby mogą pojawiać się w wyniku stresu.

W przypadku podejrzenia tej choroby u królików można ją potwierdzić serologicznie albo poprzez wykrycie DNA bakterii metodą PCR. Komercyjnie dostępne są następujące badania:

1. Treponema paraluiscuniculi – przeciwciała (aglutynacja), materiał do badania – surowica lub osocze heparynowane.

2. Treponema paraluiscuniculi – PCR, materiał do badania – strupy lub wymaz z dróg płciowych.

W diagnostyce różnicowej należy wykluczyć dermatofitozę, guzowatą lub atypową postać myksomatozy oraz ektoparazytozy.

Do leczenia wykorzystywane są głównie parenteralnie podawane penicyliny – benzylopenicylina prokainowa 40-60 tys. j.m./kg i.m. 1-2 razy na dobę przez 3-5 dni lub benzylopenicylina benzatynowa 40-50 tys. j.m./kg raz na tydzień s.c. przez 3 tygodnie (2, 3, 5, 6). Alternatywą są chloramfenikol lub fluorochinolony.

Leczeniu należy poddać wszystkie króliki w stadzie, nawet jeśli zmiany kliniczne nie są u nich widoczne. Zmiany powinny zniknąć w ciągu 7-28 dni (1, 6). Miano przeciwciał powinno obniżyć się około 6 tygodni po kuracji. Wyleczone króliki można rozmnażać bez ryzyka przeniesienia choroby. Przechorowanie kiły nie daje jednak dożywotniej odporności, więc zwierzę może wielokrotnie ulegać zakażeniu.

Ryc. 2. Zmiany w okolicy krocza u opisanego pacjenta.

Ryc. 3. Zmiana na nosie u innego królika.

Opis przypadku

Baks – królik domowy – został przedstawiony w przychodni w związku ze strupem na bocznej stronie nosa. Królik czuł się dobrze, jadł normalnie i nie wykazywał innych objawów chorobowych. Właścicielka sugerowała, że zwierzę mogło mechanicznie uszkodzić nos o klatkę. Po wstępnym wykluczeniu chorób pasożytniczych (test wyczesywania, zeskrobina) oraz dermatofitozy (badanie w świetle lampy Wooda, pobranie włosów na posiew w kierunku dermatofitów) zdecydowano o leczeniu miejscowym w postaci przymoczek z cieczy kalifornijskiej. Po przejściowej poprawie w ciągu kilkunastu dni pojawiły się kolejne zmiany skórne w okolicy napletka.Na wizycie kontrolnej pobrano więc krew do badań serologicznych, które potwierdziły kiłę. Zwierzę zostało poddane leczeniu benzylopenicyliną prokainową (preparat Procapen) w iniekcjach domięśniowych raz dziennie przez siedem dni. Zmiany ustąpiły w ciągu kilku pierwszych dni kuracji. Właścicielka została uprzedzona, że antybiotyk ten nie jest zarejestrowany do stosowania u królików.

Ryc. 4. Wygląd nosa opisanego pacjenta w 7. dniu leczenia.

Ryc. 5. Wygląd okolic krocza opisanego pacjenta w 7. dniu leczenia.

Ryc. – Autorka