W lecznicach dla zwierząt towarzyszących rany stanowią jedną z najpowszechniejszych przyczyn konsultacji. Istnieje kilka podziałów ran – na otwarte i zamknięte oraz na czyste, czyste skażone, skażone i brudne (23). Gojenie ran jest procesem złożonym, w którym udział biorą: naciek komórkowy, naczynia krwionośne i macierz międzykomórkowa (25), a także liczne cytokiny, w tym czynniki wzrostu.

Patomechanizm gojenia się ran

Proces gojenia się ran składa się z trzech podstawowych etapów (16, 42):

1. oczyszczania rany (faza zapalenia)

2. proliferacji, naprawy (faza ziarninowania)

3. fazy dojrzewania (tworzenia blizny).

Warto zauważyć, że poszczególne fazy gojenia nie muszą zachodzić sekwencyjnie. Możliwe jest ich równoczesne występowanie (43).

Faza oczyszczania (zapalenia)

Niekiedy dzieli się ją na dwa etapy – naczyniowy, prowadzący do zatrzymania krwawienia (hemostazy), oraz odpowiedź komórkową prowadzącą do napływu leukocytów (43, 26).

Faza naczyniowa

Bezpośrednio po zranieniu pojawiają się typowe objawy zapalenia (zaczerwienienie, obrzęk, podniesienie temperatury okolicy). Mediatory zapalenia uwalniane z uszkodzonych komórek, takie jak histamina, serotonina i katecholaminy, prowadzą do obkurczania naczyń krwionośnych, a potem do ich rozszerzenia, tak by umożliwić komórkom i płynom przedostanie się do pozanaczyniowej przestrzeni w obrębie rany (6). Następnie dochodzi do agregacji i adhezji płytek krwi w wyniku kontaktu z wewnątrznaczyniowym kolagenem. Mediatory uwalniane z płytek krwi prowadzą do dalszej agregacji płytek i wytworzenia czopu hemostatycznego. Przekształcenie fibrynogenu w fibrynę powoduje powstanie skrzepu. Skrzep zapewnia hemostazę, zabezpiecza przed drobnoustrojami, tworzy szkielet dla komórek, jest również rezerwuarem substancji wzrostowych (6, 22).

Faza zapalenia

Na tym etapie dochodzi do napływu leukocytów w wyniku uwalniania przez płytki krwi różnego typu mediatorów (6, 22, 45). Pierwsze w obrębie rany pojawiają się granulocyty obojętnochłonne (do kilku minut po urazie) (22, 42). Neutrofile dzięki uwalnianiu elastazy i kolagenazy mają zdolność do penetracji do czopu hemostatycznego. Następnie napływają monocyty i limfocyty. Neutrofile są odpowiedzialne za oczyszczanie rany, fagocytując mikroorganizmy, jak również upłynniając martwe tkanki. Potem napływają także monocyty, keratynocyty i fibroblasty (45). Monocyty przekształcają się tam w makrofagi, które stają się dominującymi komórkami w dalszych fazach gojenia rany. Makrofagi fagocytują martwe tkanki, mikroorganizmy oraz obumarłe neutrofile i wydzielają czynniki wzrostowe, a także mediatory niezbędne w dalszych jego fazach (6, 22, 43). Czynniki te odpowiadają za migrację komórek oraz produkcję macierzy międzykomórkowej, co jest podstawą do przejścia fazy zapalenia w fazę proliferacji. Przy prawidłowym gojeniu się rany faza zapalenia trwa zwykle około 72 godzin (22, 42). W przypadku ran zanieczyszczonych ulega ona wydłużeniu.