Bartonelozy to choroby zwierząt i człowieka występujące na całym świecie (5). Na początku lat 90. ubiegłego stulecia znane były dwie jednostki chorobowe wywoływane przez bakterie z rodzaju Bartonella – gorączka okopowa, wywoływana przez Bartonella quintana, i choroba Carriona (gorączka Oroya), wywoływana przez Bartonella bacilliformis (11). W 1992 roku udokumentowano udział Bartonella henselae w etiologii bartonelozy ludzi wynikającej z podrapania przez kota – tzw. choroby kociego pazura (5). Od niedawna wiadomo, że bakterie z tego rodzaju wywołują również inne choroby, takie jak bakteryjna naczyniakowatość, zapalenie wsierdzia i plamica wątrobowa (11).

Bakterie z rodzaju Bartonella

Bakterie z rodzaju Bartonella to Gram-ujemne, krótkie, pleomorficzne, warunkowo tlenowe, niefermentujące pałeczki, charakteryzujące się wolnym metabolizmem oraz niezdolnością do wytwarzania oksydazy, katalazy, ureazy, oksydoreduktazy i reduktazy azotanowej (11). Należą do rzędu Rickettsiales (1) i są bakteriami warunkowo wewnątrzkomórkowymi, wykazującymi tropizm do erytrocytów i komórek śródbłonka gospodarza. Rosną w środowisku z dodatkiem 5% CO₂ (Bartonella bacilliformis najlepiej rośnie w środowisku pozbawionym CO₂), na podłożach wzbogaconych krwią króliczą lub końską, w temperaturze 37°C przez 12-14 dni, tworząc kolonie o rozmiarach powyżej 1 mm (z wyjątkiem B. bacilliformis). W niektórych przypadkach wzrost kolonii można zaobserwować dopiero po 45 dniach. Bakterie te do wzrostu wymagają obecności bursztynianu i/lub pirogronianu oraz glutaminy lub glutaminianu (11). Wykazano również, że Bartonella henselae ma zdolność tworzenia biofilmów w warunkach in vitro, co prawdopodobnie może pełnić istotną rolę w przetrwaniu bakterii w organizmie żywiciela. Biofilmy mogą powstawać też w organizmie przenosiciela tego zarazka, jakim jest pchła kocia (10).

Obecnie znane są 24 gatunki należące do rodzaju Bartonella (11), z których 16 jest chorobotwórczych dla ludzi (8), a ponad 10 może zakażać koty i psy (9). Natomiast 13 gatunków ma charakter zoonotyczny. Bartonele z reguły cechują się swoistością zakażania określonych gatunków, mimo że wiele z nich jest wrażliwych na zakażenie Bartonella i pełni rolę rezerwuaru tego zarazka. Występują u zwierząt nieparzystokopytnych, przeżuwających, gryzoni, zajęczaków, nietoperzy, owadów i roztoczy (5).

Rezerwuar

Koty są głównym rezerwuarem Bartonella henselae. Rezerwuarem mogą być również wolno żyjące gryzonie i przeżuwacze (1). Zarazek jest szeroko rozpowszechniony u kotów na świecie. Szacuje się, że bakteriemia może występować nawet u 8-56% klinicznie z...