Znieczulenie zwierzęcia z cukrzycą wymaga odpowiedniego przygotowania. Jak każda choroba współistniejąca, może być dużym utrudnieniem i prowadzić do wystąpienia niebezpiecznych dla życia powikłań w postaci kwasicy ketonowej, śpiączki lub drgawek. Spośród trzech omawianych chorób endokrynologicznych cukrzyca wymaga szczególnie skrupulatnego przygotowania pacjenta przed znieczuleniem. Omówiono więc cukrzycę pod kątem znieczulenia, odpowiednie przygotowanie zwierząt przed zabiegiem, wybór i połączenia anestetyków najbardziej odpowiednich dla tego typu pacjentów oraz najważniejsze wytyczne dotyczące opieki podczas okresu wybudzania. Poprzednie części artykułu ukazały się w MW 6/2021 i 4/2022.

Wprowadzenie

Cukrzyca jest przewlekłą chorobą metaboliczną, charakteryzującą się patologicznie wysokim stężeniem glukozy we krwi. Zaburzenie to wynika z defektu wytwarzania lub działania insuliny wydzielanej przez komórki beta trzustki. Ze względu na przyczynę u zwierząt wyróżniamy cukrzycę typu 1, którą cechuje upośledzone wydzielanie insuliny, oraz typu 2, w której dochodzi do zmniejszonej wrażliwości tkanek na ten hormon przy jego prawidłowej produkcji. Niezależnie od przyczyny objawy kliniczne cukrzycy u psów i kotów to nadmierne pragnienie, zwiększona częstotliwość oddawania moczu, duży apetyt oraz utrata masy ciała. Zwierzęta z cukrzycą są przygotowywane do znieczulenia z przyczyn bezpośrednio (na przykład sterylizacja) lub pośrednio związanych z tą chorobą (na przykład operacja zaćmy cukrzycowej) albo całkowicie z nią niezwiązanych (na przykład repozycja złamania kości z przemieszczeniem).

Gdy cukrzyca jest ustabilizowana, znieczulenie obarczone jest niskim ryzykiem wystąpienia powikłań (tzw. grupa ASA II/III według Amerykańskiego Stowarzyszenia Anestezjologów Weterynaryjnych). Natomiast w przypadku cukrzycy nieustabilizowanej ryzyko znacznie wzrasta (grupa ASA IV) ze względu na możliwość wystąpienia zaburzeń elektrolitowych, kwasicy ketonowej lub śpiączki cukrzycowej w okresie okołoznieczuleniowym. Długotrwała hiperglikemia może prowadzić do uszkodzenia autonomicznego układu nerwowego, narządu wzroku, nerek oraz układu krążenia (ryc. 1). Przy kwasicy ketonowej obserwuje się także zmniejszoną kurczliwość mięśnia sercowego i rozszerzenie obwodowych naczyń krwionośnych powodujące niedociśnienie. Wysokie ryzyko powyższych zaburzeń u zwierząt z nieskompensowaną cukrzycą ma szczególne znaczenie w przypadku operacji planowych, które powinny zostać odroczone do czasu ustabilizowania stanu ogólnego pacjenta.