Płynoterapia stanowi jedną z podstawowych procedur medycznych. Założeniem tej metody leczenia jest stosowanie płynów zbilansowanych, zbliżonych składem elektrolitowym do osocza. Należy jednak wyraźnie zaznaczyć, że płynoterapia jest leczeniem uzupełniającym, a podstawą terapii jest eliminacja głównego czynnika chorobotwórczego. Podawanie płynów wpływa na wszystkie procesy fizjologiczne organizmu, stąd ich dobór, droga i szybkość podania mają istotne znaczenie dla efektu klinicznego.

U pacjenta ze sprawnie funkcjonującym układem krążenia oraz ze zdrowymi nerkami organizm wybacza błędy związane z niewłaściwą płynoterapią. Sytuacja jest jednak diametralnie odmienna w odniesieniu do pacjentów w stanach zagrożenia życia, we wstrząsie, z zaawansowaną niewydolnością nerek lub niewydolnością mięśnia sercowego. Stosując niewłaściwie terapię płynami, można doprowadzić do znacznego pogorszenia się stanu pacjenta. Odpowiedni dobór parametrów płynoterapii jest wówczas kluczowy dla zdrowia i życia.

Fizjologia i anatomia (leży u podstaw płynoterapii) (1-3)

Farmakokinetyka płynów jest niezwykle istotna dla zrozumienia sposobu ich działania. Należy pamiętać, że system naczyń krwionośnych wraz z sercem stanowią układ zamknięty, który ma określoną pojemność. Podając płyny, wpływamy bezpośrednio na objętość wody wewnątrznaczyniowej, a tym samym na ośrodkowe ciśnienie żylne, co z kolei będzie miało wpływ na rzut serca (CO – cardiac output).

Układ żylny ze względu na budowę naczyń krwionośnych zawiera niemal 70% całej objętości krwi, stąd ta część układu krążenia określana jest mianem naczyń pojemnościowych (capacitance vessels). Stanowią one magazyn krwi pozwalający na utrzymanie prawidłowego ciśnienia napełniania prawej komory serca w warunkach zmiennej objętości krwi krążącej (aktywna utrata krwi, odwodnienie). Poprzez skurcz ścian naczyń pojemnościowych organizm może łatwo przesunąć pulę krwi i wprowadzić ją do krążenia. Niestety nie ma równie efektywnych systemów korygowania nadmiernego ich wypełnienia, co wynika z faktu, że w warunkach fizjologicznych patologiczny pobór wody drogą pokarmową, mogący prowadzić do zatrucia wodą, po prostu nie ma miejsca.

Naczynia tętnicze charakteryzuje szczególnie duży opór obwodowy. Odpowiadają one za regulację ilości krwi dopływającej do określonych narządów lub tkanek (naczynia regulatorowe).

Naczynia włosowate stanowią rejon wymiany substancji (substancje odżywcze, metabolity, gazy), zachodzącej głównie na zasadzie dyfuzji określanej przez prawo Ficka. Regulacja nerwowa przepływu przez naczynia włosowate ma marginalne znaczenie. Główn...