Zaburzenia czynności nerek stanowią duże wyzwanie zarówno w kontekście leczenia, jak i zastosowania środków znieczulających. Celem znieczulenia jest zniesienie bólu, ograniczenie ryzyka powikłań podczas operacji oraz przeciwdziałanie nasileniu niewydolności nerek. W artykule omówione zostały kluczowe zaburzenia funkcji nerek, które wpływają na proces znieczulenia, przedstawiono także strategie zapewniające bezpieczeństwo, komfort i dobrostan zwierząt poddawanych anestezji.

Wpływ znieczulenia na czynność nerek

Zadaniem nerek jest wydalanie produktów przemiany materii, regulacja objętości krwi oraz utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej. Funkcje te zachowane są nawet w przypadku uszkodzenia znacznej części nefronów, a zwierzęta mogą nie wykazywać żadnych objawów klinicznych choroby mimo znacznego uszkodzenia narządu. Azotemia rozwija się dopiero po uszkodzeniu 60-70% nefronów. Gdy tacy pacjenci zostaną znieczuleni, dochodzi do niewydolności nerek w formie ostrej.

Nerki otrzymują 20-25% pojemności minutowej serca i charakteryzują się wysokim współczynnikiem zużycia tlenu (wyższym niż mózg w przeliczeniu na gram). U nieznieczulonych pacjentów przepływ krwi przez nerki i filtracja kłębkowa są utrzymywane poprzez mechanizm autoregulacji, który jest efektywny w szerokim zakresie średniego ciśnienia tętniczego – od 60 do 150 mmHg. Dodatkowo występuje zależność między produkcją moczu a średnim ciśnieniem tętniczym (13). W stanach hipowolemii lub niskiego średniego ciśnienia tętniczego, na przykład podczas znieczulenia, przepływ krwi przez nerki może się zmniejszyć, a tym samym zmniejszają się współczynnik filtracji kłębuszkowej oraz produkcja moczu.

Zaawansowanie choroby nerek a znieczulenie

U pacjentów z chorobami nerek i/lub dróg moczowych mogą występować ciężkie zaburzenia metabolizmu, równowagi kwasowo-zasadowej oraz elektrolitowej. Zwierzęta z mocznicą mogą mieć zaburzenia świadomości i wymagać mniejszej dawki środka znieczulającego. Dodatkowo nadmiar gromadzonych płynów stymuluje większą aktywność nerwu błędnego, powodując bradyarytmie i zwiększając wrażliwość mięśnia sercowego na środki znieczulające. Co więcej, podwyższone stężenie potasu we krwi towarzyszące chorobie nerek może powodować arytmie, a także nasilać kwasicę. Prawidłowe stężenie potasu w surowicy powinno wynosić < 5,5 mmol/l i należy je kontrolować, ponieważ hiperkaliemia powoduje zmianę pobudliwości i przewodzenia impulsów w mięśniu sercowym, bradykardię, co może skutkować nawet zatrzymaniem pracy serca podczas znieczulenia. Pacjentów ze stężeniem potasu większym niż 9 mmol/l nie należy znieczulać, chyba że jest to sytuacja nagła. Stężenie potasu wyższe niż 7,0 mmol/l najprawdopodobniej spowoduje zmiany w zapisie EKG z powodu zaburzeń rytmu serca. Dlatego w badaniach laboratoryjnych przed znieczuleniem warto wykonać jonogram z uwzględnieniem stężenia potasu we krwi.