Rany są powszechnie spotykanymi skutkami urazów zarówno u małych, jak i dużych zwierząt. Do prawidłowej oceny rany i doboru sposobu postępowania niezbędna jest wiedza z zakresu fizjologii oraz gojenia się ran. Każda rana powinna być traktowana indywidualnie, z modyfikacją sposobu leczenia zależnie od postępu gojenia.

Wstęp

Rana jest przerwaniem ciągłości tkanek. Trzy fazy gojenia się rany – zapalna, naprawy i przebudowy – powinny przechodzić w uporządkowany sposób, w przeciwnym razie dochodzi do powstania przewlekle gojącej się rany z powikłaniami. Rany świeże, niepowikłane, goją się w większości przypadków prawidłowo, najczęściej bez ingerencji lekarskiej, pomijając toaletę rany i opatrunek. Rany przewlekłe charakteryzują się dysfunkcją komórkową, nieprawidłową aktywnością cytokin, czynników wzrostu, brakiem regulacji neutrofili, nieprawidłowym dojrzewaniem fibroblastów. Niedotlenienie rany związane z toczącym się przewlekłym procesem dodatkowo upośledza działanie leukocytów, prowadząc tym samym do stałego wzrostu bakterii w ranie (13).

Fazy gojenia się rany

1. Faza zapalna – trwa do pięciu dni, zaczyna się od razu po urazie. Płytki krwi tworzą skrzep, uwalniają czynniki przyciągające fibroblasty, które produkują fibrynę i kolagen. Inicjowana jest chemotaksja neutrofili, które oczyszczają ranę i eliminują bakterie. Później następuje napływ makrofagów, które usuwają martwe tkanki, stymulują inne komórki poprzez uwalnianie czynników wzrostu lub enzymów (1).

2. Faza naprawy – zaczyna się od 3. do 5. dnia po urazie. Maleje wtedy udział komórek nacieku zapalnego, następuje angiogeneza, powstaje ziarnina. Fibroblasty różnicują się w miofibroblasty występujące w ziarninie, powodując obkurczanie się rany. Może dochodzić do naskórkowania (4).

3. Faza przebudowy – następuje po około 21 dniach po urazie i może trwać do kilku miesięcy. Opiera się na przebudowie i wzmocnieniu powstałego kolagenu. Wraz z upływem czasu włókna kolagenowe stają się grubsze i dopasowują się do linii naprężeń danej okolicy, a niefunkcjonalne włókna ulegają degradacji. Powstająca blizna ma 80% wytrzymałości pierwotnej tkanki przed zranieniem (7).

Klasyfikacja ran

Rany możemy podzielić ze względu na przyczynę/okoliczności, w których powstały, czas trwania, umiejscowienie, rozległość oraz stopień zanieczyszczenia. Należy rozróżniać zanieczyszczenia od zakażenia rany.

Pacjent pourazowy

W przypadku pacjentów pourazowych przed przystąpieniem do leczenia rany należy dokonać oceny funkcji życiowych pacjenta według akronimu ABC (airway – drogi oddechowe, breathing – oddychanie, circulation – krążenie). Intensywnie krwawiące rany powi...