Zaćma jest często stwierdzaną przyczyną pogorszenia lub utraty wzroku u psów. Do zmian w soczewce dochodzi u tego gatunku wskutek procesów starzenia, a także w konsekwencji chorób pozostałych struktur gałki ocznej, zaburzeń ogólnoustrojowych oraz w efekcie procesów uwarunkowanych dziedzicznie. U kotów zaćma jest chorobą znacznie rzadziej występującą. U tego gatunku także może mieć podłoże genetyczne, choć częściej jest powikłaniem innych chorób okulistycznych (1, 13).

Zaćma występuje u psów i kotów w różnym wieku, najczęściej jednak dotyka zwierzęta powyżej 5. roku życia. W przypadku psów rasami predysponowanymi są m.in. amerykański cocker spaniel, norweski buhund, pudel (wszystkie odmiany), yorkshire terrier, boston terrier, münsterländer, polski owczarek nizinny, sznaucer miniaturowy, bichon frise, owczarek australijski, staffordshire bull terrier, duży szwajcarski pies pasterski i golden/chesapeake bay/labrador retriever (1, 11, 13). Zidentyfikowanym czynnikiem genetycznym jest mutacja w genie HSF4 (1, 12). U kotów predyspozycję rasową potwierdzono m.in. u kotów burmskiego, bengalskiego, himalajskiego, brytyjskiego oraz rosyjskiego niebieskiego.

Uwarunkowane genetycznie przypadki zaćmy są z reguły obustronne i powoli postępujące. Szybko lub wręcz gwałtownie postępująca zaćma występuje natomiast u psów z cukrzycą.

Budowa soczewki

Soczewka jest eliptyczną, dwuwypukłą, transparentną strukturą, która obwodowo zawieszona jest na mięśniach i więzadełkach rzęskowych Zinna tworzących obwódkę rzęskową (wieniec rzęskowy) (1). Soczewka ma swój biegun przedni, biegun tylny i równik. Nie jest strukturą idealnie symetryczną, ponieważ jej krzywizna tylna jest większa. Choć wydaje się bezpostaciowa, ma strukturę komórkową. Okryta jest torebką przednią, której wewnętrzną powierzchnię wyściela nabłonek przedni, oraz torebką tylną, pod którą znajduje się nabłonek tylny.

Torebka soczewki zbudowana jest z kolagenu typu IV i zawiera około 10% glikozaminoglikanów (1, 13). Jej wnętrze stanowią włókna soczewkowe, których układ porównać można do warstw w cebuli. Włókna leżące jedno na drugim tworzą jądro (embrionalne i dojrzałe) oraz korę soczewki. Ułożenie włókien w soczewkach różnych gatunków zwierząt ma odmienny charakter. Wyróżnia się dwa sposoby przebiegu włókien soczewki – nierozgałęziony i rozgałęziony. U psa i kota występuje rozgałęziony układ włókien soczewki. Ponieważ żadne z włókien nie jest tak długie, by rozciągać się przez całą szerokość soczewki, a końce komórek są zbyt grube, by mogły być skupione w jednym punkcie, stykają się one w strukturze określanej terminem szwu soczewki. Przedni szew soczewki ma kształt litery Y, natomiast tylny szew ma kształt odwróconej litery Y (13).