Prawidłowe dawkowanie leku jest konieczne do osiągnięcia pożądanego efektu terapeutycznego i decyduje o skuteczności oraz bezpieczeństwie stosowania leku. W przypadku leków stosowanych u zwierząt trzeba niekiedy obliczyć dawkę leku u danego gatunku zwierzęcia na podstawie znanej dawki tego leku u innego gatunku lub u człowieka. Do przeliczenia dawek wykorzystuje się skalowanie allometryczne dotyczące parametrów fizjologicznych i farmakokinetycznych. W artykule przedstawiono podstawowe sposoby przeliczenia dawek z wykorzystaniem skalowania allometrycznego pomiędzy różnymi gatunkami zwierząt oraz pomiędzy człowiekiem a zwierzętami.

Wstęp

Konwersja dawek leku pomiędzy różnymi gatunkami jest powszechnie stosowana w medycynie weterynaryjnej podczas leczenia zwierząt, dla których nie mamy odpowiednich danych z zakresu dawkowania leku, a istnieją uzasadnione przesłanki do jego użycia. Konwersję dawek stosuje się również w medycynie człowieka, szczególnie w przypadku planowania u ludzi eksperymentów klinicznych z użyciem nowych leków. W takich sytuacjach niezbędne jest ustalenie maksymalnej początkowej dawki leku na podstawie danych farmakokinetycznych obserwowanych u zwierząt laboratoryjnych (7, 13). Trzecia grupa zdarzeń, w których właściwa konwersja dawki jest bardzo ważna, to ustalenie odpowiedniej dawki leku w badaniach eksperymentalnych. W tym przypadku często niezbędna jest konwersja dawki z warunków in vitro do warunków in vivo (3). W artykule omówię reguły i praktyczne sposoby przeliczenia dawki pomiędzy różnymi gatunkami zwierząt oraz pomiędzy człowiekiem i zwierzętami.

Skalowanie allometryczne w farmakologii

Istnieje wiele metod przeliczania dawek pomiędzy gatunkami, przy czym zdecydowana większość z nich wykorzystuje zjawisko allometrii. Definicja słownikowa allometrii oznacza zmianę względnej wielkości narządu w stosunku do innego narządu lub do rozmiarów całego ciała (10). W farmakologii weterynaryjnej pojęcie allometrii ma nieco inne znaczenie. Odnosi się do różnic międzygatunkowych (lub rzadziej do różnic obserwowanych w trakcie wzrostu organizmu w ramach jednego gatunku) i opiera się na obserwacjach wskazujących, że parametry biochemiczne, fizjologiczne i farmakokinetyczne są skorelowane z rozmiarami lub masą ciała (1, 7, 14). Dla praktycznego wykorzystania reguł allometrii w farmakologii istotne jest to, że zależności pomiędzy wielkością lub masą ciała a parametrami fizjologicznymi i farmakokinetycznymi można opisać prostymi funkcjami wykładniczymi o ogólnym wzorze: