Badanie cytologiczne mazi jest wartym uwagi narzędziem diagnostycznym pozwalającym na ukierunkowanie dalszej diagnostyki chorób stawów, zawężenie diagnostyki różnicowej, a niekiedy nawet na ustalenie ostatecznego rozpoznania. W dwóch poprzednich częściach artykułu (MW 9/2024 i 11/2024) omówione zostały techniki pobierania mazi oraz możliwe procedury diagnostyczne, przedstawiono ponadto wstęp do analizy cytologicznej. Niniejszy artykuł omawia zagadnienia związane z interpretacją elementów mazi uwidocznionych w badaniu cytologicznym w oparciu o kontekst kliniczny.

Badanie cytologiczne mazi

Prawidłowa maź

Liczba komórek prawidłowej mazi jest niewielka. U psów powinna wynosić mniej niż 3000 komórek/µl, zazwyczaj jest jednak niższa. U kotów wartość ta wynosi do 1000 komórek/µl. Tło preparatów powinno być różowe, amorficzne lub ziarniste. Niekiedy widoczne jest układanie się komórek w rzędach, pasmach – cechy te świadczą o prawidłowej lepkości mazi. Erytrocyty nie występują lub są pojedyncze. Jeżeli ich liczba zwiększa się i towarzyszą im różnej wielkości skupiska trombocytów, świadczy to o przypadkowym zanieczyszczeniu krwią obwodową podczas pobierania. Powinno się obserwować przewagę komórek o morfologii makrofagów/synowiocytów (zazwyczaj do 90%), z czego tylko nieliczne komórki powinny być zwakuolizowane. Neutrofile stanowią zwykle do 10% komórek. Odsetek limfocytów jest zmienny, zwykle jednak nie większy niż 20%. Eozynofile nie powinny być obecne. U kotów stwierdza się zazwyczaj mniejszy odsetek neutrofili.

Nieprawidłowa maź

Artropatia niezapalna

1. Artropatia zwyrodnieniowa. Jest to termin obejmujący zwyrodnienie chrząstki stawowej ze zmianami wtórnymi, m.in. z pogrubieniem torebki stawowej oraz formowaniem się tkanki kostnej wokół niej. Rozpoznanie artropatii zwyrodnieniowej ustala się zazwyczaj dzięki uwzględnieniu informacji z wywiadu, badaniu klinicznemu, wynikom badań obrazowych, a dopełnieniem diagnostyki może być badanie cytologiczne mazi ze zmienionych stawów. Artropatia zwyrodnieniowa może mieć charakter pierwotny (zwykle idiopatyczny) albo wtórny do takich przyczyn jak na przykład osteochondroza (osteochondritis dissecans – OCD), dysplazja stawów, aseptyczna martwica głowy i szyjki kości udowej, przewlekłe zwichnięcie rzepki, niestabilność stawu spowodowana zerwaniem więzadła, uraz, zaburzenia żywieniowe, genetyczne, nowotwór, artropatia zapalna. Warto zaznaczyć, że niekiedy zmiany w obrębie obrazu cytologicz­nego wyprzedzają te obserwowane w badaniu radiologicznym.