Gałka oczna jest narządem narażonym na działanie licznych zewnętrznych czynników fizycznych, w tym wysychanie. Za ochronę powierzchni gałki ocznej odpowiadają aparat powiekowy zapewniający możliwość mrugania oraz przedrogówkowy film łzowy (PFŁ), który pokrywa rogówkę i spojówkę.

Zapewnienie i utrzymanie nawilżenia rogówki jest możliwe dzięki złożonemu składowi filmu łzowego, który zbudowany jest z trzech warstw (1).

Zewnętrzna, lipidowa warstwa filmu łzowego o grubości około 0,1 µm tworzy gładką powierzchnię optyczną, opóźnia parowanie łez, zapewnia barierę przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze skóry okolicy oczu oraz utrzymuje strukturalną i refrakcyjną spójność powierzchni oka (1, 3, 7). Inną funkcją warstwy lipidowej jest zapobieganie wylewaniu się łez z worka spojówkowego poprzez zwiększenie napięcia powierzchniowego. Warstwa tłuszczowa składa się z lipidów niepolarnych (wosków naturalnych, estrów sterolowych, triglicerydów, cholesterolu i wolnych kwasów tłuszczowych) oraz z lipidów polarnych (głównie fosfolipidów) (7). Tłuszcze są produkowane i wydzielane przez gruczoły Meiboma zlokalizowane w brzegach powiekowych. Do znajdującego się na brzegu powiek zbiornika tłuszczowego są dostarczane dwiema drogami – w ciągłym procesie wydzielania oraz w procesie wyciskania małymi porcjami podczas każdego mrugnięcia (3, 4). Bez tej warstwy lub przy jej nieprawidłowym składzie PFŁ nie byłby w stanie zapewnić utrzymującego się nawilżenia rogówki z powodu nadmiernego parowania wody z powierzchni rogówki i spojówki. Niedostateczna ilość wydzieliny lipidowej wywołuje niestabilność łez, co skutkuje skróceniem czasu przerwania filmu łzowego z następowym podrażnieniem rogówki, spojówek i powiek oraz możliwością wystąpienia zespołu suchego oka (ZSO). W takich przypadkach druga, wewnętrzna komponenta filmu łzowego (warstwa wodnista) często jest prawidłowa.

Środkowa, wodnista warstwa PFŁ, o grubości około 7 µm, składa się głównie z wody. Jej zasadniczą rolą jest wypłukiwanie zanieczyszczeń, w tym czynników mikrobiologicznych. Do innych funkcji należą: odżywienie rogówki poprzez dostarczanie rozpuszczonych w niej substancji (witaminy, tlen, czynniki wzrostu), ochrona immunologiczna (zawartość przeciwciał, laktoferyny, lizozymu, krwinek białych, inhibitorów proteaz), a także zapewnienie ruchomości powiek poprzez ich nawilżenie (7).

Najbardziej wewnętrznie leżąca warstwa mucynowa (1-2 µm) ma za zadanie wiązanie warstwy wodnistej z lipofilną powierzchnią rogówki (1). Elementy warstwy mucynowej wydzielane są pod kontrolą autonomicznego układu nerwowego przez komórki kubkowe bło...