Motyliczka mięśniowa (Alaria alata) to przywra zaliczana do pasożytów potencjalnie niebezpiecznych dla ludzi. Choć po raz pierwszy została opisana w 1782 roku, wciąż pozostaje mało znana. Przez długi czas cykl rozwojowy tego pasożyta był słabo poznany, brakowało też ukierunkowanej diagnostyki (1, 2). Ponadto przez długi czas wątpliwości budziła możliwość zarażenia się ludzi.

Ujęcie historyczne

Pierwsze doniesienie na temat Alaria alata było autorstwa Goetze’go i jak już wspomniano pojawiło się w 1782 roku. Sześć lat później Schrank odkrył nowego pasożyta i nazwał go motyliczką mięśniową – Distomum musculorum suis (DMS). Czasem używano również innej łacińskiej nazwy – Agamodistomum suis (Stiles, 1898). Dopiero w 1953 roku dwóch polskich naukowców – Witold Stefański i Stefan Tarczyński – w swojej pracy „O rozwoju Agamodistomum suis Duncker, 1881” dowiedli, że DMS to postać larwalna Alaria alata (3). Odkrycie to pozwoliło na dokładniejsze poznanie cyklu życiowego tego pasożyta (4).

Systematyka pasożyta

Motyliczka mięśniowa jest przywrą należącą do rodziny Diplostomatidae i rodzaju Alaria. Do tego rodzaju należy kilka różnych gatunków, między innymi Alaria americana (synonim A. canis), A. mustelae, A. intermedia, A. marcianae. Gatunki te różnią się zasięgiem występowania. Spośród wymienionych Alaria alata jest jedynym gatunkiem spotykanym w Europie. Wprawdzie A. mustelae znaleziono na terenie Europy w mięsie, wykazano jednak, że pochodziło ono z importu z Ameryki (3). U pasożytów z rodzaju Alaria obserwuje się podobieństwo w budowie anatomicznej oraz cyklu życiowym, z zachowaniem odrębnych gatunków żywicieli pośrednich (3).

Zasięg geograficzny pasożyta

Alaria alata była notowana w Ameryce (Stany Zjednoczone, Kanada), Europie oraz Azji (Azerbejdżan, Czeczenia, Uzbekistan, Iran) (5). W ostatnich latach pojawiło się wiele nowych doniesień o występowaniu pasożyta na terenie starego kontynentu. Do tej pory motyliczka mięśniowa była stwierdzana u zwierząt dzikich w wielu krajach Europy. Jej zasięg terytorialny w tych krajach został zilustrowany na ryc. 1. (Na mapie nie uwzględniono: w Danii kota, w Polsce rysia, borsuka i psa, w Niemczech szopa pracza). Wystąpienia u poszczególnych gatunków zwierząt w różnych krajach Europy zostały zebrane w tab. I.

Na terenie Polski do tej pory pasożyta wykryto u lisów (21,8% badanych) i wilków (81% badanych) z okolic Piły i Zielonej Góry oraz u lisów badanych w Białowieży (26,3%) i w Beskidach (2,2%) (10). Ponadto na terenie Białowieży notowano zarażenia u ...