W pierwszej części artykułu (MW 10/2020) opisano sytuacje, w których niepłodność samca jest wynikiem niemożności odbycia kopulacji (z powodu braku libido lub problemów natury anatomicznej). Osobną grupę przyczyn stanowią przypadki, kiedy krycie odbywa się prawidłowo, natomiast do zapłodnienia nie dochodzi z braku plemników lub ich złej jakości (tzw. impotentia generandi). Do niedawna nasze możliwości diagnostyczne w tym zakresie były ograniczone ze względu na trudności z pobraniem nasienia od samca. Opracowanie przez prof. Zambellego prostej i skutecznej metody pobierania plemników od kota (24) pozwoliło na włączenie badania nasienia do praktyki klinicznej i umożliwiło rozpoznawanie tego typu niepłodności.

Nieprawidłowa jakość nasienia

Problemy z nasieniem mogą być spowodowane zaburzeniami spermatogenezy (aż do jej całkowitego zahamowania) albo być wynikiem czynników działających na plemniki poza jądrem, na przykład podczas przechodzenia przez najądrze (zaburzenia dojrzewania, stany zapalne) lub nawet podczas ejakulacji (niedrożność, ejakulacja wsteczna). Możliwych przyczyn jest wiele (tab. I), a ich przejawy różne, w zależności od stopnia nasilenia i czasu trwania procesu patologicznego. Terminy używane do opisu nieprawidłowego nasienia zostały przedstawione w ramce „Terminy opisujące nieprawidłową jakość nasienia”.

Z praktycznego, klinicznego punktu widzenia przy diagnozowaniu niepłodności kocurów przydatne jest metodyczne podejście, przedstawione w postaci algorytmu (ryc. 1).

Niepłodność pierwotna czy wtórna?

O niepłodności pierwotnej mówimy wtedy, gdy od dojrzałego płciowo kocura, pomimo prób, nigdy nie udało się uzyskać ani jednego miotu. Wśród przyczyn dominują zaburzenia różnicowania płci, anomalie rozwojowe oraz wady wrodzone. W literaturze opisywane są zaburzenia chromosomowe (monosomie, trisomie, chimeryzm i mozaicyzm) lub mutacje autosomalne, prowadzące najczęściej do zahamowania spermatogenezy i do aspermii (2, 16, 20). Osobniki takie wykazują zazwyczaj również inne nieprawidłowości (nieprawidłowo wykształcone zewnętrzne narządy płciowe, szylkretowe umaszczenie) (16, 20), ale czasem jedynym objawem może być niedorozwój jąder (2). Do ostatecznego potwierdzenia konieczne jest badanie genetyczne.